حقایقی عجیب درباره‌ی عدد هفت
این هفت شگفت‌انگیز!
سایه - مهرداد قاسمی
عدد هفت عددی است که شاید مثل همه‌ی عددهای دیگر در نظر ما عادی جلوه کند اما نگرش ما وقتی متبلور می‌شود که خواص عدد هفت را بدانیم و ببینیم چه «هفت»هایی در زندگی ما وجود دارند و ما در گیرودار زندگی ماشینی و با بی‌تفاوتی از کنار آن‌ها رد می‌شویم به عنوان مثال شاید جالب باشد که بدانیم، رنگین‌کمان دارای هفت رنگ است.عجایب جهان، هفت تا هستند. (که به عجایب هفتگانه معروف‌اند) یا در یونان باستان، اسطوره‌ای با نام هفت خدای، در ذهن مردم نقش بسته است و یا شهر عشق، که در اشعار عطار آمده است، هفت شهر است، سوره‌ی مبارکه حمد، که اولین سوره‌ی قرآن کریم است، هفت آیه دارد. آسمان دارای هفت طبقه است. بهشت و جهنم هرکدام دارای هفت طبقه و درجه هستند و طواف خانه خدا هفت دور است، موسیقی ایران و یونان هفت دستگاه داد، هفت نوع ساز بادی وجود دارد و علاوه‌بر این هفت نت موسیقی وجود دارد (دو، ر، می، فا، سل، لا، سی) و... .
تاریخچه:
در سال ۱۸۸۹ میلادی کتابی از یک جهان گرد منتشر شد که، از جمله روش شمردن را در میان قبیله‌ای از تورس شرح داده است. این‌ها برای شمردن تنها از دو واژه استفاده می‌کردند: یک و دو. برای عدد سه می‌گفتند «دو و یک» برای چهار «دو و دو»، برای پنج «دو و دو یک» و برای شش «دو و دو و دو» ولی برای عددهای بزرگتر از ۶، هر قدر بود، می‌گفتند «خیلی». گرچه این آگاهی مربوط به پایان سده‌ی نوزدهم است ولی می‌تواند گواهی بر شیوه‌ی شمردن در آغاز شکل‌گیری مفهوم عدد در میان انسان‌های نخستین باشد. بعد‌ها که برای عددهای بزرگتر هم نامی در نظر گرفتند به احتمالی برای عدد «هفت» از همان واژه‌ی قبلی «خیلی» یا «بسیار» استفاده کردند. عدد هفت که سده‌های متوالی برای آن‌ها نا شناخته بود، اندک‌اندک به صورت عددی مقدس درآمد. وقتی که مصری‌ها، بابلی‌ها و دیگر امت‌ها توانستند پنج سیاره‌ی نزدیک‌تر به خورشید را بشناسند، با اضافه کردن ماه و خورشید، به عدد هفت رسیدند و این بر تقدس عدد ۷ افزود وقتی در قصه‌های کهن‌تر، که تا زمان ما هم ادامه پیدا کرده است، صحبت از شهری می‌شود که هفت برج و هفت بارو داشت، به معنای آن است که این شهر برج و باروهای بسیار داشت. هفت آسمان و هفت دریا و هفت کشور، به معنای آسمان‌ها و کشور‌ها و دریاهای بزرگ است نه هفت آسمان و هفت دریا (نه کم و نه زیاد). هنوز در زبان فارسی اندرز می‌دهند «هفت بار گز کن یک بار پارچه کن». این جمله به معنای آن نیست که برای دقت کار و کم کردن اشتباه در اندازه گیری یا هر کار دیگری باید درست ۷ بار آزمایش کرد، نه شش یا هشت بار. در اینجا هم هفت به معنی «بسیار» است. عدد ۱۳ هم چنین سرنوشتی دارد... .تعدادي از مشهورترين 7هاي جهان عبارت‌اند از:
هفت طبقه‌ی بهشت:
براساس آيات قرآن و مفسران احاديث، بالاترين درجه سعادت معنوي، ورود به طبقه هفتم بهشت است. مسلمانان به وجود هفت طبقه يا مرحله آمرزش و بهشتي شدن اعتقاد دارند. اين طبقات هفتگانه همان‌هايي هستند كه طي شده است.
هفت گناه كبيره:
هفت گناه كبيره گناهاني هستند كه در زمان تاريخ بسيار قديم رهبانيت مسيحي مشخص شده و در قرن ششم ميلادي توسط پاپ گرگوري اول يا گرگوري كبير در يك دسته قرار گرفته‌اند. اين گناهان عبارت‌اند از: تكبر، طمعكاري، شهوت در معناي تمايل بيش از حد يا نامشروع جنسي، حسادت، شكم پرستي كه معمولا مستي نيز در آن منظور مي‌شود و تنبلي. همف گناه كبيره از موضوعات مورد علاقه در وعظ و خطابه‌ها، نمايشنامه‌هاي اخلاقي و هنر اروپاي قرون وسطي بوده است.
هفت كلمه‌ی آخر:
هفت كلمه آخر، به آخرين جمله حضرت عيسي بر صليب اشاره دارد. اين كلمات از اين قرارند:
خداي من، چرا مرا به خود واگذاشتي؟
هفت علم انساني (علوم سبعه)
طبقه‌بندي آزاد موضوعاتي كه از قرن پنجم ميلادي به بعد، دربرگيرنده برنامه آموزشي غرب در قرون وسطا بود. به نظر مي‌رسد كه نام «علوم انساني» برگرفته از رساله «سياست» ارسطو باشد كه در آن از «شاخه‌هايي از دانش كه شايسته انسان آزاد است»، يعني دانش اوليه‌اي كه براي يك شهروند با تحصيلات مناسب لازم است، سخن گفته است. اين علوم عبارت‌اند از علوم سه گانه: دستور زبان (ادبيات)، علم بيان و ديالكتيك (مباحثه و مكالمه) و علوم چهارگانه كه پيشرفته‌تر بوده و از اين قرارند: حساب، هندسه، موسيقي و نجوم.
عجايب هفت‌گانه‌ی طبيعي:
كوه اورست در مرز نپال و چين، آبشار ويكتوريا در آفريقا، گرند كنيون Grand Canyon آمريكا، ساحل مرجان بزرگ استراليا، سپيده دم شمالي قطب شمال، آتشفشان و پاريكوتين Paricutin در مكزيك و بندر ريو دوژانيرو برزيل.
هفت مرد فرزانه:
نامي كه در سنت يوناني به هفت تن از سياستمداران، قانونگذاران و فيلسوفان قرن 7 و 6 قبل از ميلاد داده شد. اين فرزانگان عبارت‌اند از: «سولون» قانونگذار يوناني، «تالس» فيلسوف اهل ميلتوس، «پيتاكوس» فرمانده‌ی نظامي اهل ميتيلن، «كلئوبولوس» فيلسوف اهل رودس، «شيلون اسپارتي» از ناظران شاه، «بياس» فرزانه‌ترين هفت فرزانه، اهل پري ين و«پرياندر» حاكم مستبد كورنتي.
هفت دريا:
شامل درياهاي قطب شمال و قطب جنوب، اقيانوس آرام شمالي و جنوبي، اقيانوس اطلس شمالي و جنوبي و اقيانوس هند.
هفت حس:
براساس تعليمات باستاني، روح انسان يا «بدن مقدس درون» او مركب از هفت خاصيت است كه هر يك تحت تاثير يكي از سيارات هفتگانه‌اند. «آتش» موجب زندگي، «خام» به وجود آورنده توانايي احساس كردن، «آب» موجب قدرت بيان، «هوا» حس چشايي، «مه» موجد حس بينايي، «گل‌ها» به وجود آورنده حس شنوايي و «باد جنوب» به وجود آورنده حس بويايي.
هفتمين پسر از هفتمين پسر:
همان‌طور كه گفتيم هفت جادويي‌ترين اعداد است و در معرفت قومي، هفتمين فرزند پسر از هفتمين پسر يك خانواده با نيروهاي قدرتمند جادويي و شفادهندگي متولد مي‌شود. او پيشگو است و از قدرت‌هاي عجيبي برخوردار است.
عجايب هفت‌گانه‌ی قرون وسطي:
آمفي تئاتر روم، كاتاكومب‌هاي (سرداب) اسكندريه مصر، ديوار بزرگ چين، استون هنج در ويلتشاير انگلستان، برج كج پيزا، برج چيني (از جنس چيني) نانكينگ، مسجد اياصوفيه در استانبول.
هفت و...
نزد بسیاری از اقوام عهد باستان «هفت» عدد ویژه‌ای بود. در فلسفه و نجوم مصریان و بابلی‌ها، عدد هفت به عنوان مجموع هر دو زندگی، سه و چهار، جایگاه ویژه‌ای داشت. (پدر و مادر و فرزند؛ یعنی سه انسان، پایه و اساس زندگی هستند و عدد چهار مجموع چهار جهت آسمان و باد است.) ایرانیان قدیم در آیین زرتشت، اهورامزدا را مظهر پاکی می‌دانستند و برای او هفت صفت را برمی‌شمردند و در مقابل او اهریمن را پدید آورنده‌ی پلیدی‌ها می‌دانستند و می‌گفتند در پیرامون اهورامزدا فرشتگانی هستند که مظاهر صفات حسنه هستند و برای احترام به آن‌ها که اول هرکدام‌شان «سین» بود هنگام سال تحویل سفره می‌گستراندند و هفت قسم خوراکی که نام هریک با سین شروع می‌شود: سیر، سرکه، سیب، سماق، سمنو، سنجد، سکه، و سبزی را سر سفره می‌گذاردند که به سفره‌ی هفت سین معروف بود. برای فیلسوف و ریاضیدان یونانی«فیثاغورث» نیز عدد هفت، مفهموم ویژه‌ی خود را داشت که از مجموع دو عدد سه و چهار تشکیل می‌شود: مثلث و مربع نزد ریاضیدانان عهد باستان اشکال هندسی کامل محسوب می‌شدند، از این‌رو عدد هفت به عنوان مجموع سه و چهار برای آن‌ها عدد مقدسی بود. علاوه بر این در یونان هر هفت سیاره را خدایی می‌دانستند: سلن، هیلیوس، آرس، هرمس، زئوس، آفرودیت و کرونوس. یهودیان قدیم نیز برای عدد هفت معنای ویژه‌ای قایل بودند. در کتاب اول عهد عتیق (تورات) آمده است که خداوند جهان را در شش روز خلق کرد، در روز هفتم خالق به استراحت پرداخت. موسی در ده فرمان خود از پیروانش می‌خواهد که این روز آرامش را مقدس بدارند (روز شنبه و روز تعطیل یهودیان). علاوه‌بر این در آن کتاب مقدس هفت با عنوان عدد تام و کامل نیز استعمال شده است. از آن زمان عدد هفت نزد یهودیان و بعد‌ها نیز نزد مسیحیان که عهد عتیق را قبول کردند، به عنوان عددی مقدس محسوب می‌شد.
به این ترتیب بود که از دوران باستان هفت‌گانه‌های بی‌شماری تشکیل شدند: یونانیان باستان همه ساله هفت تن از بهترین هنرپیشگان نقش‌های سنگین و غمناک و نقش‌های طنز و کمدی را انتخاب می‌کردند. آن‌ها مانند رومی‌های باستان به هفت هنر احترام می‌گذاشتند. روم بر روی هفت تپه بنا شده بود. در تعلیمات کلیسای کاتولیک هفت گناه کبیره (غرور، آزمندی، بی‌عفتی، حسد، افراط، خشم و کاهلی) و هفت پیمان مقدس (غسل تعمید، تسلیم و تصدیق، تقدیس و بلوغ، ازدواج، استغفار و توبه، غسل قبل از مرگ با روغن مقدس، در آمدن به لباس روحانیون مسیحی) وجود دارد. برای پیروان محمد(ص) آخرین مکان عروج، آسمان هفتم محسوب می‌شود. در بیست و هفتم ژوئن هر سال، روز «هفت انسان خوابیده » مسیحیان یاد آن هفت برادری را که در سال ۲۵۱ بعد از میلاد، برای عقیده و ایمان خود، زنده زنده لای دیوار نهاده شده و شهید شدند، گرامی می‌دارند، مردم عامه می‌گویند که اگر در این روز باران ببارد، به مدت هفت هفته بعد از آن هوا بد خواهد بود، آن گاه انسان باید هفت وسیله‌ی مورد نیازش را بسته‌بندی کند و با چکمه‌های هفت فرسخی خود به آن دورها سفر کند. صور فلکی خوشه‌ی پروین یا ثریا به عنوان «هفت ستاره» معروف است، در حالی‌که حتی با چشم‌های غیرمسلح می‌توان در این صورت فلکی تا یازده ستاره را دید. عرفای بزرگ عشق و وصال را در هفت مرحله و هفت وادی نشان داده‌اند و فاصله‌ی بین هستی و تباهی را پنچ مرحله دانسته‌اند.