روحانی در سرزمین هفتادودوملت

رئیس دولت دوازدهم در سفری سه‌روزه که برای تحکیم روابط دو‌جانبه و در ‌پاسخ به سفر سال گذشته نخست‌وزیر هندوستان به تهران انجام شد، از حیدرآباد و دهلی‌نو دیدار کرد. جمهوری اسلامی ایران و هند ازنظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و نیز در بسیاری‌از مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای دارای دیدگاه‌های مشترکی هستند. هند دارای مولفه‌های اصلی قدرت شامل وسعت، جمعیت و قدرت نظامی‌ست و رشد سریع اقتصادی، این‌کشور را بدون شک به یکی‌از قطب‌های اقتصادی جهان تبدیل خواهد کرد. کشورهای منطقه، هند را قدرت نوظهوری می‌دانند و جایگاه متفاوتی برای این‌کشور قائل هستند. با ‌این‌حال، علی‌رغم تمام اشتراکات موجود میان دو کشور، برخی عوامل مانع‌از نزدیکی هند به ایران هستند. موقعیت استراتژیک ایران در منطقه و حساسیت ایالات متحده و رژیم صهیونیستی نسبت‌به این‌موقعیت و ترس از گسترش نفوذ ایران در منطقه دراثر همگرایی با کشورهای قدرتمندی همچون هند، سبب شده است دولت هند در مراودات خود با ایران همواره این‌مسئله را مدِنظر داشته باشد. سیاست خارجی هند مانند سیاست خارجی بسیاری‌از کشورها، بر تامین منافع ملی استوار است و تامین این‌منافع نیز درگرو برقراری روابط سیاسی، اقتصادی، امنیتی و... با سایر کشورها؛ ازجمله جمهوری اسلامی ایران است. تامین انرژی مورد نیاز، راهیابی به بازارهای روسیه و آسیای میانه، حفظ موازنه قدرت درمنطقه، رقابت با پاکستان در تاثیرگذاری بر تحولات افغانستان و... ازمواردی هستند که دولت هند برای تامین آنها ناگزیر از برقراری رابطه با ایران است. روابط دو کشور درطی سال‌های گذشته همواره با فراز‌و‌نشیب‌هایی همراه بوده است. رأی منفی هند در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران در سال ۲۰۰۹، واکنش منفی مقامات کشورمان را درپی داشت. پس‌از امضای توافق هسته‌ای بین ایران و کشورهای 1+5 و لغو تحریم‌های بین‌المللی، سرانجام دهلی‌نو بدهی شش‌میلیارددلاری خود را با تاخیری طولانی‌مدت به تهران پرداخت کرد. بدهی مذکور به‌دلیل واردات نفت از ایران بود. این‌کشور دومین مشتری بزرگ نفت خام ایران پس‌از چین است و در سال‌های تحریم نیز حدود 20‌درصد از نفت صادراتی ایران را خریداری می‌کرد. دهلی‌نو در دوران پسابرجام بلافاصله خرید نفت از تهران را افزایش داد. میدان گازی فرزاد B یکی‌از موارد بحث‌برانگیزی بود که روابط دو کشور را تا اندازه‌ای دچار تنش کرد. فرزاد B میدان مشترک گازی بین ایران و عربستان است که در عربستان با نام عربیه شناخته می‌شود. سال گذشته نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند پس‌از امضای ۱۲‌سند همکاری درزمینه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و علمی و دیدار با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهوری، تهران را به‌سوی دهلی نو ترک کرد. توسعه بندر چابهار طی سال‌های گذشته از موضوعات مهم در روابط دو کشور بوده و هست. دهلی‌نو درجهت توسعه نفوذ اقتصادی خود درمنطقه و جهان و همچنین دسترسی به بازار آسیای میانه ازطریق بندر چابهار، پس‌از برجام با رفع موانع موجود، چندین‌میلیون‌دلار برای تسریع توسعه این‌بندر اختصاص داد. فعال‌شدن خط اعتباری هند برای خرید ریل و سرمایه‌گذاری و توسعه این‌بندر از دیگر دستاوردهای برجام بود. ساخت کریدور حمل‌و‌نقل بین‌المللی شمال-جنوب که به سن‌پترزبورگ روسیه متصل می‌شود برای هند بسیار مهم است؛ چراکه دسترسی به جغرافیای وسیعی را ازطریق این‌بندر برای هند فراهم خواهد ساخت. راه‌آهن چابهار که مقدمات اولیه برای اجرایی‌شدن آن از چندسال قبل آغاز شده است نیاز به سرمایه‌‌ کلانی دارد که استفاده از سرمایه‌گذاران خارجی یکی‌از اصلی‌ترین برنامه‌های دولت در‌این‌زمینه به‌شمار می‌رود. با اتصال بندرچابهار به راه‌آهن، امکان برقراری ارتباط میان هند و کشورهای آسیای میانه در کوتاه‌ترین زمان، ممکن خواهد شد. هرچند روحانی با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی عازم هند شد؛ اما نباید از ابعاد سیاسی این‌سفر غافل شد. با‌توجه‌به تلاش رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا برای گسترش روابط خود با هند درجهت تاثیرگذاری بیشتر بر تحولات منطقه‌ای و مشخصا در تحولات افغانستان، توسعه تعاملات تهران و دهلی‌نو در خنثی‌ساختن بسیاری‌از اهداف منفعت‌طلبانه کشورهای مذکور مثمرثمر خواهد بود. با درنظرگرفتن رقابت میان هند و چین در‌ عرصه‌های مختلف، ایران گزینه مناسبی برای این‌کشور در‌حوزه رقابت‌های منطقه‌ای خواهد بود. در‌این‌سفر، جمهوری اسلامی ایران و هندوستان برای گسترش مناسبات مشترک، 15 سند و تفاهم‌نامه همکاری امضاء کردند. موافقت‌نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، یادداشت تفاهم لغو روادید سیاسی، یادداشت تفاهم چارچوب همکاری‌ها درزمینه کشاورزی، یادداشت تفاهم همکاری درحوزه آنتی‌دامپینگ، یادداشت تفاهم مدیریت موقت فاز اول بندر اول بندر چابهار، یادداشت تفاهم همکاری بین شرکت پست جمهوری اسلامی ایران و اداره پست هند، یادداشت تفاهم همکاری بین معاونت امور زنان ریاست‌جمهوری ایران و وزارت امور زنان هند، موافقت‌نامه استرداد مجرمین (امور کنسولی)، موافقت‌نامه معاضدت قضایی درامور مدنی و تجاری، یادداشت تفاهم همکاری‌های بهداشت، درمان و دارو بین وزارتین بهداشت دوکشور، یادداشت تفاهم همکاری در‌حوزه طب سنتی بین وزارت بهداشت ایران و وزارت طب سنتی هند (آیوش)، یادداشت تفاهم صدور روادید الکترونیک، یادداشت تفاهم همکاری اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی فیکی، یادداشت تفاهم همکاری اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی آسوچم، یادداشت تفاهم اتاق بازرگانی ایران با اتاق بازرگانی پی.اچ.دی.چمبر و همچنین رونمایی از تمبر مشترک جمهوری اسلامی ایران و هند درحاشیه این‌مراسم از دستاوردهای سفر روحانی به سرزمین عجایب محسوب می‌شود. روحانی برای برداشتن موانع موجود درمسیر توسعه و ایجاد تحول دروضعیت همکاری‌های اقتصادی ایران و هند ماموریتی مهم را برعهده گرفت. این‌سفر از مهم‌ترین دیدارهای دیپلماتیک رئیس دولت دوازدهم به‌شمار می‌رود.