رئیس ستاد انتخابات کشور:
پول غیرشفاف، خط قرمز انتخابات است
رئیس ستاد انتخابات کشور با‌اشاره‌به‌اینکه تاکنون کار سازماندهی‌شده در داخل کشور برای تحریم انتخابات نداشته‌ایم، گفت: «همه گروه‌های سیاسی کشور، مشارکت در انتخابات را ترجیح خواهند داد». جمال عرف با‌بیان‌اینکه گروه‌های اصلاح‌طلب دغدغه تائید صلاحیت داوطلبان خود را دارند، اظهار کرد: «اگر لازم باشد، قطعاً با شورای نگهبان رأیزنی خواهیم داشت. در دوره‌های قبل انتخابات هم این کار انجام شده که نتیجه هم داده است». وی ادامه داد: «معمولاً چند‌ماه مانده تا انتخابات، تقسیمات متوقف می‌شود تا کسی قولی ندهد؛ زیرا در ایام نزدیک به انتخابات، وعده‌های تشکیل استان الف شمالی یا ب مرزی داده می‌شود که اصلاً معنی ندارد؛ زیرا تقسیمات باید براساس کار کارشناسی انجام شود». متن کامل گفت‌و گو با جمال عرف؛ معاون سیاسی وزارت کشور و رئیس ستاد انتخابات کشور را می‌خوانید.
برگزاری یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، مهم‌ترین وظیفه وزارت کشور در سال 98 است. برگزاری این انتخابات با مشارکت بالا چه اهمیتی برای کشور دارد؟ برخی تحلیل می‌کنند که انتخابات مجلس با مشارکت پائینی برگزار خواهد شد. ارزیابی شما به‌عنوان رئیس ستاد انتخابات، از میزان مشارکت در انتخابات پیش‌رو چیست؟
مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی در دوره‌های گذشته فرازوفرود داشته. در انتخابات دوره پنجم مجلس، مشارکت بالای 71درصد بود و در دوره هفتم این عدد به 51درصد رسید. در سال جاری به‌دلیل خروج آمریکا از برجام، وضع تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران و فشار به معیشت مردم، نگرانی درباره میزان مشارکت ایجاد شده که ما این‌موضوع را در اتاق‌فکر وزارت کشور بررسی کرده‌ایم. تاکنون 15جلسه اتاق‌فکر وزارت کشور باحضور اساتید دانشگاه با گرایش‌های مختلف و استانداران باسابقه برگزار و سه یا چهار‌جلسه درباره میزان مشارکت در انتخابات بحث کرده‌ایم. از ویژگی‌های انتخابات مجلس شورای اسلامی این‌است‌که رقابت‌های محلی و منطقه‌ای تأثیر بیشتری درنتیجه انتخابات دارد؛ یعنی وقتی از تهران و کلان‌شهرها فاصله می‌گیریم، متغیرهای غیرسیاسی قوی‌تر می‌شود. من معتقدم که پایه مشارکت ما در انتخابات پیش‌رو 50درصد خواهد بود ولی باید تلاش کنیم با شناسایی عوامل مخل مشارکت و رفع آنها و همچنین شناسایی عوامل جذب مشارکت و تقویت آنها، مشارکت را افزایش دهیم. جهت‌گیری ما در وزارت کشور، رسیدن به متوسط مشارکت یعنی عدد 60درصد و بالاتر است. البته باتوجه‌به شرایط کشور و فشارهای اقتصادی آمریکا، میزان مشارکت در این انتخابات ترجمه بین‌المللی دارد و معنا و مفهوم جدیدی پیدا می‌کند؛ بنابراین، همه ما چه مجریان انتخابات، چه ناظران انتخابات و چه احزاب باید تلاش کنیم مشارکت را افزایش داده و همه موانع مشارکت را کنار بگذاریم. قاعدتاً نظام سیاسی ما قوانین و مقرراتی دارد که همه باید از آن تبعیت کنیم ولی اگر اجازه دهیم همه کسانی‌که زمینه قانونی حضور در انتخابات دارند، در انتخابات شرکت کرده و همه سلایق در انتخابات حضور داشته باشند، مشارکت قابل‌قبولی خواهیم داشت.
آیا نظرسنجی در مجموعه وزارت کشور در زمینه میزان مشارکت برگزار شده است؟
در وزارت کشور خیر؛ ولی در مراکز همکار، نظرسنجی انجام شده. ما روندپژوهی هم انجام داده‌ایم و اگر این‌دو را کنار هم قرار دهیم، به‌این‌نتیجه‌ای که اشاره کردم، می‌رسیم.
درحال‌حاضر تحریم انتخابات ازسوی رسانه‌های خارج‌ازکشور تبلیغ می‌شود. به‌نظر شما این تبلیغات بر جامعه تأثیرگذار خواهد بود؟ با افراد و جریان‌هایی که در داخل کشور تحریم انتخابات را تبلیغ می‌کنند، چه برخوردی می‌شود؟
قاعدتاً از ابتدای انقلاب، ضدانقلاب دنبال تحریم انتخابات بوده و مردم را تشویق کرده تا در انتخابات شرکت نکنند؛ ولی مردم همواره براساس تشخیص خود در انتخابات شرکت کرده‌اند. دراین‌دوره هم دشمن دنبال افزایش مشارکت نیست ولی مردم ما عاقل‌تر از این هستند که به‌این‌حرف‌ها توجه کنند؛ زیرا سرنوشت کشور برای مردم مهم است و براساس شناخت خود در انتخابات مشارکت می‌کنند. وظیفه ستاد امنیت انتخابات، رصد تحرکاتی نظیر تلاش برای تحریم انتخابات است. تاکنون کاری سازماندهی‌شده در داخل کشور برای تحریم انتخابات نداشته‌ایم اما بعضی گروه‌های سیاسی از مشارکت مشروط و غیره صحبت می‌کنند. آنها که از مشارکت مشروط صحبت می‌کنند، می‌گویند که بعضی مقدمات آماده شود تا ما به انتخابات ورود کنیم. درمجموع، برداشتم این‌است‌که همه گروه‌های سیاسی کشور، مشارکت در انتخابات را ترجیح خواهند داد. وظیفه ما هم ایجاد زمینه برای مشارکت در چهارچوب قانون در انتخابات است.
شما به تأثیر حضور سلایق مختلف برای افزایش مشارکت اشاره کردید. اخیراً اصلاح‌طلبان در جلسه‌ای که باحضور وزیر کشور و شما برگزار شد؛ دغدغه‌های خود برای تائید صلاحیت داوطلبان خود را اعلام کردند. آیا وزارت کشور برنامه‌ای برای رفع دغدغه آنها و رأیزنی با شورای نگهبان دارد؟
به‌شکل طبیعی گروه‌های اصلاح‌طلب دغدغه تائید صلاحیت داوطلبان خود را دارند. اگر ازیک‌سو ما به‌عنوان مجریان انتخابات و ازسویی‌دیگر ناظران انتخابات، اصل تأثیر حضور سلایق مختلف در افزایش مشارکت انتخابات را بپذیریم، باید زمینه را برای حضور همه جریان‌های سیاسی در انتخابات فراهم کنیم؛ مگر افرادی‌که به‌لحاظ قانونی اجازه حضور در انتخابات را ندارند. اگر لازم باشد، قطعاً با شورای نگهبان رأیزنی خواهیم داشت. در دوره‌های قبل انتخابات هم این‌کار انجام شده که نتیجه هم داده. در دوره‌های قبل هم وزیر و اعضای ستاد با شورای نگهبان رأیزنی داشته‌اند. معتقدم یک فرد برای داوطلبی در انتخابات یا صلاحیت دارد یا ندارد و نباید «عدم احراز صلاحیت» داشته باشیم. اگر بتوانیم دراین‌دوره از انتخابات با همکاری شورای نگهبان بحث عدم احراز صلاحیت را حل‌وفصل کنیم، بخشی از پرونده‌ها تعیین‌تکلیف شده و مشارکت در خیلی حوزه‌ها بیشتر می‌شود. خیلی امیدوار هستم که این اتفاق رخ دهد. مانند دوره‌های اخیر انتخابات، دراین‌دوره هم اعتماد متقابلی میان وزارت کشور و شورای نگهبان ایجاد شده. ما جلسات مستمری درباره چگونگی اجرای انتخابات با شورای نگهبان داریم. امیدوارم وارد فضایی شویم که به‌معنای واقعی انتخابات ما رقابتی شود.
تحلیل شما از میزان تأثیرگذاری احزاب و جریان‌های سیاسی بر جامعه چیست؟ در شرایط فعلی کشور آیا احزاب می‌توانند نقش مثبتی برای حضور مردم پای صندوق رأی داشته باشند؟
میزان تأثیرگذاری احزاب در جامعه، به عوامل مختلفی؛ ازجمله فرهنگ سیاسی و عملکرد خود احزاب باز‌می‌‌گردد. احزاب، یا پسادولت بوده‌اند؛ یعنی بعد از هر دولتی که بر سر کار آمد، حزب شکل گرفت یا نخبه‌گرا بوده و در اقشار مردم نفوذ ندارند؛ بنابراین، فرهنگ سیاسی و عملکرد خود احزاب موجب شده که احزاب پایگاه فراگیر در جامعه نداشته باشند. باید نهال احزاب را تقویت کنیم. دولت باید بستر کار حزبی ایجاد کند و احزاب هم متعهدانه‌تر وارد عرصه شده و خیلی درگیر مسائل جزئی نشوند. درحال‌حاضر، برخی احزاب به‌جای‌اینکه با برنامه و ایجابی در انتخابات حضور یابند، بعضاً حضور سلبی دارند؛ یعنی به‌جای اثبات خود، دیگری را نفی می‌کنند.
ورود پول‌های کثیف به انتخابات، یکی از عواملی‌ست که می‌تواند سلامت انتخابات را به‌خطر بیندازد. اخیراً آقای جنتی (دبیر شورای نگهبان) اظهار کرده‌اند که عده‌ای قصد دارند با پول کثیف وارد انتخابات شوند. وزارت کشور هم اعلام کرده است که از ورود پول‌های مشکوک به انتخابات جلوگیری می‌کند. باتوجه‌به عدم تصویب لایحه جامع انتخابات که درباره مسائل مالی انتخابات بندهای مفیدی داشت، اکنون وزارت کشور چه سازوکاری برای مقابله با پول‌های کثیف پیش‌بینی کرده است؟
متأسفانه لایحه جامع انتخابات، به این انتخابات نرسید؛ چون خیلی از این مسائل را حل می‌کرد. بیش از سه‌سال با وسواس کار شد تا این لایحه نهایی شود اما بعد‌ازاینکه طرح استانی‌شدن انتخابات، در مجلس مطرح شد؛ لایحه جامع انتخابات کنار گذاشته شد. در این لایحه، تکلیف منابع و هزینه‌های انتخاباتی کاملاً مشخص بود. بااین‌حال، از خطوط قرمز وزارت کشور و شورای نگهبان برای انتخابات، ورود پول‌هایی با منبع غیرشفاف است. در سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی مقام معظم رهبری، به موضوع شفاف‌سازی منبع هزینه‌های داوطلبان انتخابات تأکید شده و این موضوع تکلیفی برای ما به‌عنوان مجریان انتخابات است. ما ستادهای انتخابات را مکلف کرده‌ایم که منابع مالی داوطلبان را رصد کنند. اگر به‌یقین برسیم که هزینه‌های یک داوطلب از جنس پول مشکوک است، این مسئله در تائید صلاحیت وی تأثیر خواهد داشت.
وزارت کشور در ماه‌های اخیر بارها تأکید کرده که هیچ برنامه‌ای برای تقسیمات استانی ندارد. آیا تأکید چندباره این موضوع به‌دلیل وعده‌های تقسیمات استانی توسط داوطلبان احتمالی انتخابات است؟ آیا درحال‌حاضر بر وعده‌های انتخاباتی نظارت می‌شود؟
معمولاً شش‌ماه مانده تا انتخابات، تقسیمات متوقف می‌شود تا کسی قولی ندهد؛ زیرا در ایام نزدیک به انتخابات، وعده‌های تشکیل استان الف شمالی یا ب مرزی داده می‌شود که اصلاً معنی ندارد؛ زیرا تقسیمات باید براساس کار کارشناسی انجام شود. در ماه‌های منتهی به انتخابات، موضوع تقسیمات استانی را نخواهیم داشت اما درون استان‌ها برخی ارتقاءها که کار کارشناسی آن انجام شده را داریم که مثلاً روستا به بخش یا بخش به شهرستان تبدیل می‌شود. تغییرات درون‌استانی، به افزایش نشاط اجتماعی کمک می‌کند و ما تغییرات درون‌استانی که کار کارشناسی لازم انجام شده باشد و موجب خوشحالی مردم می‌شود را دنبال می‌کنیم؛ البته این تغییرات را هم در یکی،دوماه‌آینده متوقف خواهیم کرد تا هیچ بحث و شائبه‌ای ایجاد نشود. کسانی‌که وعده تقسیمات استانی می‌دهند، با روند کار آشنا نیستند. البته ممکن است برخی هم موضوع تقسیم استانی را از چندسال‌پیش دنبال کرده و امروز بر این مسئله تمرکز کند و پیگیر آن باشند. روند کار در موضوع تقسیمات استانی این‌است‌که اول استان کار کارشناسی کرده و موضوع را به وزارت کشور می‌دهد. سپس وزارت کشور کار کارشناسی خود را انجام داده و پیشنهاد را به کمیسیون سیاسی دولت تقدیم می‌کند. در این کمیسیون، موضوع بحث می‌شود و چه‌بسا پیشنهاد بازگردانده شود ولی اگر در کمیسیون سیاسی دولت تصویب شد، پیشنهاد به هیئت‌دولت فرستاده و نهایتاً در هیئت‌دولت تصمیم‌گیری می‌شود.
آیا همانند انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در سال 96، امسال انتخابات تمام الکترونیکی در 140 شهر برگزار خواهد شد؟ این شهرها چگونه انتخاب می‌شوند؟
در کل کشور، 208 حوزه انتخابیه اصلی و حدود 1500 حوزه فرعی داریم که برای وزارت کشور مطلوب است که انتخابات را در حوزه‌های اصلی تمام الکترونیکی برگزار کند. در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا در سال 96، در شهرهای مختلف انتخابات تمام‌الکترونیکی برگزار شد. ما درحال‌مذاکره با شورای نگهبان هستیم تا در حوزه‌های اصلی هم انتخابات تمام الکترونیکی برگزار کنیم. تا اینجا ما با شورای نگهبان در بحث احراز هویت به‌توافق رسیده‌ایم و با احراز هویت الکترونیک، گامی در مسیر انتخابات الکترونیکی برداشته می‌شود. در سیاست‌های کلی انتخابات تکلیف شده که از فناوری‌های نوین، اخذ رأی و شمارش آراء استفاده شود و ما درحال‌گفت‌وگو با شورای نگهبان هستیم. افق ما، برگزاری انتخابات الکترونیک در حوزه‌های اصلی‌ست؛ زیرا بخش عمده‌ای از ایرادها در سلامت انتخابات را پاسخ می‌دهد. البته ما باید به پرسش‌های شورای نگهبان درباره نرم‌افزار و سخت‌افزار انتخابات پاسخ دهیم و امیدوارم در مرحله اخذ رأی و شمارش آراء از فناوری‌های جدید استفاده کنیم.
آیا برای برگزاری انتخابات مجلس نگرانی‌های امنیتی وجود دارد؟
در کنار ستاد انتخابات کشور، ستاد امنیت انتخابات کشور هم به‌ریاست معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور تشکیل شده است و همه دستگاه‌های امنیتی کشور، عضو این ستاد هستند. تاکنون هیچ‌گونه اعلام ناامنی مؤثر نداشته‌ایم و پیش‌بینی من این‌است‌که اگر با این روند پیش برویم، مشکل امنیتی تأثیرگذار نخواهیم داشت؛ البته بعضی حوزه‌ها که سابقه ناامنی محلی دارند، در رصد بیشتری قرار می‌گیرند.
محسن فرامرزی/ ایسنا