حمله مجدد جهانی ویروس «کرونا»
تاج مرگ بر سرِ بشر!
مصطفی رفعت
کرونا جز خانواده بزرگی از ویروس‌هاست که به‌نامِ سندروم نارسایی تنفسی خاورمیانه یا اصطلاحاً MERS شناخته می‌شود که از سال ۲۰۱۴ تاکنون در خاورمیانه به مرگ صدهانفر منجر شده است. اغلب ویروس‌هایی که اخیراً در دنیا کشف می‌شوند، معمولاً از نوع ویروس‌هایی هستند که از حیوان به انسان منتقل می‌شوند. موارد گزارش‌شده آن تا پیش‌ازاین در کشورهایی همچون قطر، عربستان، کویت، عمان و امارات متحده عربی بوده است. گفته می‌شود که این بیماری، ابتدا در شترهای تک‌کوهان و خفاش دیده شده؛ ولی هنوز علت دقیق این بیماری‌ها کشف نشده است. محل شیوع اخیر «کرونا» در چین، از بازار غذای دریایی در شهر «ووهان» اعلام شده است که براین‌اساس؛ در گزارش‌ها آن‌را «ویروس ووهان» نیز می‌نامند. گمانه‌زنی‌ها درباره منشاء این ویروس حاکی‌ازآن‌است‌که احتمال انتقال این ویروس از پستانداران دریایی وجود دارد؛ اما کارشناسان، انتقال آن‌را از حیوانات زنده همچون خفاش، مرغ و مار محتمل‌تر می‌دانند. اطلاعات به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که مواردی از این بیماری ازطریقِ مسافرت به کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن، چین، تایلند و کره جنوبی رسیده است؛ هرچند چین پیش‌ازاین، از قرنطینه این شهر (ووهان) و ممنوعیت ورود و خروج مسافر به این شهر خبر داده است.
10 حقیقت درباره بیماری «کرونا»
«کرونا ویروس‌ها» خانواده بزرگی از ویروس‌ها هستند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری «سارس» را شامل می‌شود. «کرونا ویروس‌ها» در سال ۱۹۶۵ کشف شدند و مطالعه بر روی آنها به‌طورِ‌مداوم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ ادامه داشت. آنها که پس از «راینو ویروس‌ها»، بزرگ‌ترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند. اگرچه «کرونا ویروس‌ها» بیشتر در حیوانات دیده می‌شوند؛ اما پنج‌نوع‌شان دستگاه تنفسی بدن انسان را تحتِ‌تأثیر قرار می‌دهد. تشخیص اینکه علت بیماری، «کرونا ویروس» باشد یا خیر؛ کمی مشکل است؛ چراکه برخلاف «راینو ویروس‌ها» به‌سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند. باتوجه‌به هشدار سازمان بهداشت جهانی درباره شیوع مجدد بیماری «کرونا» که بسیارخطرناک هم هست، نکاتی را دراین‌باره یادآور می‌شویم.
1. «کرونا» درواقع، ویروس بانی عارضه‌ای به‌نامِ «سندروم تنفسی خاورمیانه» است. نام «کرونا» برای این ویروس به‌علتِ شکل ظاهری‌اش است که شبیه کنگره‌های تاج‌مانند یا جوجه‌تیغی‌ست.
2. «کرونا» یک‌نوع بیماری عفونت تنفسی شدید مانند «سارس» است. علائم آن مانند شروع ذات‌الریه بوده و با تب بالا، سرفه و خلط شروع شده و به‌سرعت به نارسایی تنفسی، نارسایی کلیه و مرگ می‌انجامد.
3. اگرچه شکل ظاهری علائم بالینی آن شبیه یک‌نوع بیماری عفونی بوده و بیمار حتی دچار عفونت‌های گوارشی مانند اسهال می‌شود؛ اما سرعت رشد آن بسیاربالاتر است. بیمار به‌شدت دچار نارسایی تنفسی شده و اکسیژن خونش به‌سرعت و شدت کاهش می‌یابد که نیاز به تغذیه مکانیکی و دستگاه اکسیژن پیدا می‌کند.
4. به‌رغم بعضی علائم شبیه «سارس» ازنظرِ نوع انتقال؛ اما مانند آن به‌راحتی منتقل نمی‌شود. راه انتقال آن، تماس‌های نزدیک تنفسی‌ست که پزشکان با عبارت Close Contact از آن یاد می‌کنند. این ویروس، با استفاده از لوازم مشترک منتقل نمی‌شود و فرد سالم باید در تماس نزدیک طولانی‌مدت با بیمار باشد که مبتلا شود؛ مثلاً اعضای یک خانواده باشند که مدت زیادی کنار هم هستند و انتقال تنفسی‌شان به‌هم زیاد است یا مثلاً از راه بوسیدن منتقل شود.
5. متأسفانه آنچه باعث هشدار جهانی دررابطه‌با این بیماری شده، شدت خطر آن است. «کرونا» مرگ‌ومیر بالایی دارد و حدود نیمی از مبتلایان گزارش‌شده در جهان، تابه‌حال مرده‌اند.
6. بعضی‌ها آن‌را چیزی شبیه به آنفلوآنزای مرغی و خوکی می‌دانند و درواقع، باید گفت که ویروس «کرونا» درحالتِ بسیارخفیفش باعث بروز سرماخوردگی و بعد، «سارس» و بعد هم این سندروم جدید می‌شود.
7. حجم اطلاعات درباره این بیماری، اندک است و هنوز راه درمانی برایش پیدا نشده است. ازاین‌رو، اطلاع‌رسانی‌ها کامل نیست. ضمنِ‌آنکه هنوز گزارش ثبت‌شده‌ای از این بیماری، در ایران مشاهده نشده است.
8. ازآنجاکه شروع بیماری با علائم ساده‌ای مانند گلودرد و تب و ... است، ممکن است بیمار توجهی به آن نکند و برای درمانش اقدام خاصی هم انجام ندهد یا حتی پزشک دچار شک نشود؛ اما درصورتِ احساس شک، پزشک با استفاده از نوعی از آزمایش پی‌سی‌آر می‌توانند نسبت به آن مطمئن شود.
9. در سال‌های قبل، شروع و مرکز شیوع این بیماری در کشورهای خاورمیانه مانند عربستان سعودی بود و امسال نیز چین بوده که همیشه به مسافران راهی این مکان‌ها، هشدارهای امنیتی داده می‌شود؛ اما برعکس تصورات که چون بیماری تنفسی‌ست؛ پس ممکن است با گردوغبارهای آمده از مرزها این بیماری منتقل شود، باید گفت که اصلاً چنین مسئله‌ای صحت ندارد و تنها در تماس تنفسی مستقیم و طولانی منتقل می‌شود.
10. افرادی‌که سیستم ایمنی ضعیف دارند یا مبتلا به بیماری زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی و ریوی هستند، اگر مبتلا به این بیماری شوند، علائم در آنها شدیدتر و خطرناک‌تر است.
*فوقِ‌تخصص ریه؛ از اعضای انجمن ریه اروپا و آمریکا
باوجودی‌که ویروس «مرس» به‌سختی از انسان به انسان منتقل می‌شود و تنها از راه تماس مستقیم انتقال می‌یابد؛ ولی شمار مبتلایان به این ویروس در یک‌هفته از ۴۰ به ۴۴۰نفر رسید که نشان از سرعت بالای گسترش آن دارد! به‌رغمِ‌اینکه اطلاعات کمی درباره نرخ رشد اپیدمی «کرونا» وجود دارد؛ اما متخصصان معتقدند که شمار بیماران مبتلا به این ویروس احتمالاً بالاتر از موارد ثبت‌شده است؛ زیرا تمام مبتلایان به آن در کشورهای مختلف، کسانی بوده‌اند که پیش‌تر به این شهر سفر کرده بودند. نگرانی‌هایی که درارتباط‌با گسترش این بیماری وجود دارد، بدین‌دلیل است که این امکان وجود دارد تا این ویروس، توسط میلیون‌هانفر که برای جشن سال نو میلادی در چین سفر می‌کنند، همه‌گیر شود. محمدمهدی گویا؛ رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت بااشاره‌به‌اینکه سومین گونه خطرناک ویروس «کرونا» درحالِ‌حاضر در کشور چین مطرح و موارد اولیه آن مشاهده شده؛ می‌گوید که فعلاً مسافرانی که از چین وارد ایران می‌شوند، در فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) ازنظرِ علائم ابتلا به ویروس «کرونا» بررسی می‌شوند؛ اگر علائمی از بیماری مشاهده شود، اقدامات لازم برای مراقبت از این افراد انجام می‌شود. گفتنی‌ست؛ اگر کسی در چین آلوده به این بیماری شده باشد، فقط می‌تواند ازطریقِ هواپیما به ایران برسد و تنها مسیر ورود مسافر از چین به کشورمان نیز این فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) است. همان‌طورکه در اینفوگرافیک می‌بینید؛ استان «گوانگدونگ» در جنوب چین، اولین نمونه از این ویروس را در سال 2002 شاهد بود و حالا بعد از نزدیک به دودوهه شیوع نوع تازه‌ای از آن‌را در این کشور مشاهده می‌کنیم.
یک ویروس مرگبار با زمینه بیوتروریسم؟
«بیوتروریسم» عبارت است از انتشار عوامل بیولوژیکی با هدف کشتن یا آسیب‌رساندن به انسان‌ها، حیوانات و گیاهان با قصد و نیت قبلی و به‌منظورِ وحشت‌آفرینی، تهدید و وادارساختن یک دولت یا گروهی از مردم به انجام عملی یا برآورده‌کردن خواسته یا خواسته‌هایی سیاسی یا اجتماعی. کارشناسان براین‌باورند که احتمال آن وجود دارد که انتشار متداول بیماری‌های ناشناخته در کشورها؛ مخصوصاً چین، ناشی از نوعی رفتار تروریستی آمریکا و در قالب فعالیت‌های بیوتروریسم این کشور است. تحلیل‌گران معتقدند که هرگاه آمریکا در حوزه اقتصادی؛ خاصه در بخش فناوری‌های پیشرفته، از رقیب آسیایی خود عقب می‌ماند، با استفاده از ابزارهای دراختیار خود در حوزه بیوتروریسم، اقدامات خصمانه‌اش را علیه این کشور پی می‌گیرد. نکته قابلِ‌توجه این‌است‌که آمریکا در زمره کشورهایی قرار دارد که تاکنون از امضای «پروتکل بازدارندگی حقوقی کاربرد جنگ‌افزارهای بیولوژیکی» سر باز زده و اکنون که به لبه دانش این‌نوع از سلاح‌های مرگبار رسیده، به‌دنبالِ‌آن است تا سایر کشورها را به‌واسطه الزام به الحاق این کنوانسیون؛ از اقدامات تدافعی در حفظ منابع حیاتی کشورشان منع کند. دراین‌میان، نکته قابلِ‌توجه آن‌است‌که «انستیتوی ملی بهداشت آمریکا» مدعی شده که از مدتی‌قبل درحالِ‌کار بر روی واکسن علیه نوعی ویروس جدید است؛ آیا این ادعا مربوط به ویروس «کرونا»ست؟
هیچ دارویی برای بیماری ناشی از «ویروس کرونای ووهان» تائید نشده. درمان اصلی، مراقبت‌های حمایتی شامل اطمینان از اینکه بیمار به‌قدرکافی اکسیژن دریافت می‌کند و درصورت لزوم استفاده از دستگاه «ونتیلاتور» برای فرستادن هوا به ریه‌هاست. بیماران باید درحالی‌که سیستم ایمنی‌شان درحال‌فعالیت است، استراحت و مایعات زیادی مصرف کنند. هیچ دارویی برای هیچ‌یک از بیماری‌های ناشی از ویروس‌های «کرونا» تائید نشده؛ گرچه به‌نظر می‌رسد داروی ضدویروسی به‌نام «رمدسیویر» روی حیوانات مؤثر باشد.
دکتـر پیتــر رابینوویتــز از بخــش تحقیقاتـی MetaCenter for Pandemic Preparedness دانشگاه واشینگتن می‌گوید: «دانشمندان هنوز به‌طورِدقیق نمی‌دانند که ویروس چگونه منتشر می‌شود؛ اما می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. انتقال بین انسان‌ها، نسبت به حالتی که ویروس تنها از حیوانات به انسان منتقل شود، وضعیت را بدتر می‌کند». دکتر جولی ویشامپایان؛ رئیس کمیته بهداشت عمومی انجمن بیماری‌های عفونی آمریکا نیز می‌گوید: «احتمالاً این ویروس همانند آنفلوآنزا و دیگر ویروس‌های تنفسی، ازطریقِ سرفه و عطسه انتقال پیدا می‌کند». مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های چین، ۱۹۸ مورد تائیدشده در «ووهان» را موردِ‌تجزیه‌وتحلیل قرار داد؛ پژوهشگران دریافتند که ۲۲درصد از موارد، دارای تماس مستقیم با بازار گوشت و ۳۲درصد نیز با افرادی‌که دچار تب یا بیماری تنفسی بودند، در تماس بوده‌اند. البته تقریباً نیمی از افراد نه به بازار رفته و نه با افراد بیمار در تماس بوده‌اند. از ۱۹۸نفر آلوده، ۲۵نفر بهبودی حاصل کردند، سه‌نفر مردند و ۱۷۰نفر همچنان تحتِ‌مداوا قرار دارند. از ۱۷۰ بیمار تحتِ‌درمان، ۱۲۶نفر دارای بیماری خفیف، ۳۵نفر بیماری شدید و نه‌نفر در شرایط بحرانی قرار دارند. براساسِ این گزارش؛ ۱۶نفر از کارکنان مراقبت‌های بهداشتی هنگام مراقبت از این بیماران، دچار بیماری شدند.