ضرورت‌های فراموش‌شده
ملیکا افشارنادری
برای بیشتر ما پیش آمده که آرامش و امنیتمان دستاویز بی‌توجهی فرد یا افرادی شده باشد؛ برای لحظه‌ای به آن‌موارد فکر کنید، یادتان آمد؟ درآن‌لحظه چه احساسی داشتید؟ عصبانی بودید یا ناراحت، شاید هم ترسیده بودید؛ درهرصورت، احتمالاً احساس خوشایندی نداشته‌اید! اکنون باهم بعضی از آن تجربیات مشترک را مرور کنیم؛ مثلاً صدای بلند همسایه هنگام بدرقه میهمانش در راه‌پله‌ها و تعارفاتی که تا یک‌طبقه پائین‌تر هم سرریز می‌شوند؛ آن‌هم در نیمه‌های شب یا بوق‌های ممتد راننده عجول پشتِ‌سر در دوربرگردان که اصرار دارد شما را جلوی ماشین‌های دیگر پرتاب کند تا بتواند چندثانیه‌ای زودتر به مقصد برسد! اصلاً چرا راه دور برویم؟! این‌روزها به‌رغم توصیه‌ها و آموزش‌های مکرر بهداشتی بارها برایمان پیش آمده است که مقابل پیشخوانِ مغازه یا در بانک و اداره‌ای، فردی بدون ماسک و رعایت فاصله ایمن، با نزدیک‌شدن به شما سعی می‌کند از خطِ پایان زودتر عبور کند و خودش را به متصدی برساند! شما هم احتمالاً به جبر و ترسِ جانتان، فرار را برقرار ترجیح می‌دهید و باکمالِ‌میل جایتان را به آن فرد می‌دهید! این‌ها تنها بخش کوچک؛ اما رایجی از نمونه‌های رعایت‌نکردن حقوق دیگران بود که باهم نگاهی به آن‌ها انداختیم. حالا بعد از زدن جوالدوز به دیگران، یک سوزن هم به خودمان بزنیم؛ موافق هستید؟! به این فکر کنیم که خود ما چندین‌بار خواسته یا ناخواسته حقوق دیگران را زیر پا گذشته‌ایم؟ احتمالاً به‌سرعتی که حقوق پایمال‌شده‌مان به‌یادمان آمد، جواب این سؤال به‌یادمان نمی‌آید، درست است؟! خوب که فکر کنیم، قطعاً موارد بسیاری بوده است. هدف من از یادآوری این دانسته‌های همگانی، تنها روشن و پررنگ‌ترشدن این‌موارد به‌ظاهر کوچک؛ اما در باطن بزرگ است؛ نه ذره‌ای کم و نه بیش! دور نشویم. درحقیقت، بیشتر ما ناآگاهانه حقوق دیگران را زیر پا می‌گذاریم یا اگر هم آگاهانه است، میزان تأثیر خود و اعمالمان را بر روی انسان‌های اطراف و محیط پیرامون کم انگاشته‌ایم! که اگر می‌دانستیم این زنجیره‌های معیوب روابط انسانی، حلقه‌به‌حلقه توسط تک‌تک ما اعضای یک جامعه بسط و گسترش یافته، آن‌قدر شریف هستیم که آن‌را متوقف می‌کردیم. این‌را بدانیم که رعایت دوجانبه حقوق در روابط اجتماعی‌مان می‌تواند شروعی برای برقراری روابط سالم در جامعه باشد. در دین مبین ما اسلام نیز بسیار به رعایت حقوق دیگران و حق‌الناس تأکید شده که این نیز اهمیت و حرمت جان و سلامتی افراد را ازنظر خداوند تبارک‌وتعالی نشان می‌دهد. امام‌علی(ع) فرموده است: خدا می‌فرماید: «به عزت و جلال خودم سوگند، از ظلم هیچ ظالمی نخواهم گذشت اگرچه به‌اندازه دست بر دست‌زدنی باشد یا با فشاردادن دستی از روی ستم محقق شده باشد» (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۹). برای ترمیم این زنجیره معیوب، در ابتدا باید حقوق خودمان و دیگران را بشناسیم و بدانیم حق و تکلیف، رابطه تنگاتنگی باهم دارند و در آخر متقابلاً به آن عمل کنیم. برای اطلاع از این حقوق کافی‌ست نگاهی به آموزه‌های دینی‌مان بیندازیم؛ مثال موجز؛ اما نغز آن، این فرمایش امام‌علی(ع)ست که می‌فرمایند: «آنچه بر خود می‌پسندی، برای مردم نیز بپسند و آنچه برای خود نمی‌پسندی، برای آن‌ها نیز نپسند» (محمدی ری‌شهری، میزان الحکمه، ج ۳، ص ۱۷۹). درنهایت، باشد که خلق از وجودمان در آسایش باشد.