کد خبر:
354789
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۳ سه شنبه ۱۲ تير -
13:18
چند پاسخ ساده به سؤالات رایج درباره دوپینگ ورزشی
چگونه یک «پهلوان‌پنبه مدرن» خلق کنیم؟!
«دوپینگ»، از اصطلاحات رایج ورزشی‌ست که حتی افراد غیرحرفه‌ای درزمینه ورزش هم با آن آشنایی دارند؛ واژه‌ای مشتق‌شده از زبان آفریقایی که به یکی از نوشیدنی‌های باستانی این‌کشور اشاره دارد. این نوشیدنی، در مهمانی‌ها و جشن‌ها به‌عنوان محرک برای رقص و افزایش انرژی استفاده می‌شد و حاوی «الکل» بود. امروزه به سوءمصرف هر ماده‌ای که مصرف آن، خاصیت مشابه نوشیدنی آفریقایی قدیمی را داشته و باعث تقویت نیرو و افزایش کارایی ورزشکار «به‌طورموقت و غیرطبیعی» می‌شود، «دوپینگ ورزشی» گفته می‌شود؛ که از تخلفات غیرقابل‌بخشش در ورزش است و چنانچه انجام آن در مسابقات حرفه‌ای ثابت شود، جریمه‌های سنگینی برای «ورزشکار خاطی» درنظر گرفته خواهد شد.
دوپینگ ورزشی به‌معنای اقداماتی‌ست که به افزایش غیرطبیعی نیرو و انرژی ورزشکار منجر شده و به‌معنای مصرف مواد و داروهای ممنوعه است که دراثر آن‌ها عملکرد ورزشکار برای انجام فعالیت‌های ورزشی بهبود می‌یابد. این بهبودی البته موقتی‌ست و حتی اگر در یک یا چند رقابت منجر به برتری ورزشکار شود، عوارض جدی به‌دنبال دارد و نهایتاً نتیجه مثبتی برای ورزشکار به‌دنبال نخواهد داشت. دوپینگ در ورزش نه‌فقط به‌دلیل عوارض فیزیکی و مشکلات جسمی در ورزشکار بلکه به‌دلایل اخلاقی نیز ممنوع است. مقاله‌ای دراین‌باره در بخش مجله ورزشیِ آنلاین گیشا اسپرت آورده است: زمانی‌که یک ورزشکار با مصرف داروهای ممنوعه و دوپینگ انرژی پیروزی در رقابت‌ها را می‌یابد، جایگاه و فرصت دیگر ورزشکارانی که صرف تمرین وارد رقابت شده‌اند را اشغال می‌کند. دوپینگ ورزشی علاوه‌براینکه عملی غیرقانونی‌ست ازنظر اخلاقی هم وجهه مناسبی ندارد. بااین‌حال مهم‌ترین علت منع دوپینگ توسط پزشکان و کارشناسان امور ورزش، مشکلات جسمی متعددی‌ست که مصرف داروهای نیروزای دوپینگی برای ورزشکاران ایجاد می‌کنند. تبعات بعضی از این مشکلات به‌حدی زیاد است که حتی تا پایان عمر همراه ورزشکار باقی مانده و حتی او را از ادامه فعالیت‌های ورزشی بازمی‌دارد. مبارزه با دوپینگ ورزشی به‌حدی اهمیت دارد که از سال ۱۹۹۹ سازمانی مخصوص برای رسیدگی به آن در «لوزان (سوئیس)» ایجاد شده است. در «آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ» با افزایش آگاهی ورزشکاران و تحقیق و بررسی روی مواد ممنوعه تلاش می‌شود رقابت‌های ورزشی در فضایی حرفه‌ای و عادلانه انجام و از بروز مشکلات مختلف برای ورزشکاران جلوگیری شود. از مهم‌ترین مشکلات جسمی دوپینگ در ورزشکاران می‌توان به این‌موارد اشاره کرد:
- مشکلات قلبی عروقی؛ افزایش فشارخون، حمله قلبی، آریتمی و در موارد شدید مرگ ناگهانی
- اخلال در دستگاه عصبی مرکزی: بی‌خوابی، اضطراب، افسردگی، روان‌پریشی، لرزش، سرگیجه، سکته مغزی و افزایش احتمال خودکشی
- مشکلات تنفسی: سینوزیت، خونریزی بینی
- مشکلات هورمونی: ناباروری، ژنیکوماستی، کاهش میل جنسی، آکرومگالی، سرطان و ...
همان‌طورکه گفتیم؛ دوپینگ ورزشی اصطلاحی آشناست که حتی بینندگان مسابقات ورزشی هم بارها آن‌را شنیده‌اند و با ماهیت آن آشنایی دارند؛ اما کمترکسی می‌داند که دارای انواع مختلف است. موادی که برای دوپینگ استفاده می‌شوند انواع مختلف این عمل ناعادلانه را به‌وجود می‌آورند که در یک تقسیم‌بندی کلی و طبق نحوه مصرف آن‌ها شامل دو دسته دوپینگ «دارویی» و دوپینگ «خونی» می‌شوند. شاید جالب باشد که بدانید «دوپینگ دارویی» با داروهایی انجام می‌شود که بیشتر افراد روزانه مصرف می‌کنند. از انواع این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای محرک دستگاه عصبی مانند آمفتامین، افدرین، فلیل پروپانولامین و ...
- داروهای مخدر مانند هروئین، مورفین، متادون و ...
- داروهای استروئیدی آنابولیک مانند تستوسترون، اکسی متولون و استانوزولول
- داروهای ادرارآور مانند تیازید، فوروسماید و اسپیرونا لاکتون
- داروهای هورمونی مانند هورمون رشد، اریتروپویتین و ...
البته مصرف بعضی از این داروها درشرایطی‌که زیرنظر پزشک انجام شده و دستورالعمل مشخصی داشته باشد، دوپینگ محسوب نمی‌شود. بعضی ورزشکاران که ناچار به کاهش وزن هستند با مصرف این داروها روند اتفاق را سریع‌تر می‌کنند. دیگر روش انجام دوپینگ ورزشی، «دوپینگ خونی» است. دراین‌روش به‌جای مصرف دارو و صرف زمان برای اثرگذاری در خون، تغییرات به‌منظور دوپینگ مستقیماً روی سلول‌های خونی انجام می‌شوند. دراین‌شیوه، به ورزشکاری سطح گلبول قرمز بدنش نرمال است، خون تزریق می‌شود تا ازاین‌طریق میزان هموگلوبین در بدن افزایش پیدا کرده و ظرفیت تنفسی و مقاومت او بیشتر شود. شرط انجام این‌روش وجود «دهنده‌ای سالم با گروه خونی مشابه ورزشکار» است. این شیوه همچنین ممکن است این عمل با تزریق مجدد خون خود فرد انجام شود؛ به‌این‌صورت: ورزشکار مقداری از خون خود را در شرایط آزمایشگاهی ذخیره و در زمان نیاز به دوپینگ مجدداً به خود تزریق می‌کند. «دوپینگ خونی» مقاومت بدن و ظرفیت تنفس را بیشتر می‌کند و در ورزش‌های مانند دوومیدانی، اسکی و اسکیت و دوچرخه‌سواری بیشتر دیده می‌شود.
چنانچه دوپینگ یک ورزشکار توسط برگزارکنندگان رقابت تأیید شده و آزمایش‌ها مصرف مواد دوپینگی را اثبات کنند، وی مشمول مجازات خواهد شد. نوع مجازات ورزشکار بسته‌به‌اینکه دوپینگ آگاهانه باشد یا نه متفاوت است. برای مثال: در دوپینگ آگاهانه برای اولین‌بار ورزشکار دو تا چهارسال از رقابت‌های رسمی محروم می‌شود درحالی‌که در اولین تخلف دوپینگ ناآگاهانه محرومیت نهایتاً تا شش‌ماه است. بااین‌حال موارد مشترکی هم در هردو نوع دوپینگ وجود دارند که عبارت‌اند از:
۱. عدم‌دریافت حق شرکت در مسابقات بین‌المللی تا زمان مشخص
۲. محرومیت از شرکت در سمینارهای بین‌المللی مربوط به رشته ورزشی
۳. محرومیت از موقعیت شغلی در هر جایگاهی؛ از ورزشکار گرفته تا مربی یا داور
۴. سلب مقام، مدل، جام و ... از تاریخ اثبات دوپینگ و بعدازآن
۵. جریمه‌های نقدی و ...
دوپینگ، راهکاری برای افزایش نیروست که توانایی ورزشکار را برای انجام فعالیت‌ها بیشتر می‌کند؛ اما استفاده از مواد دوپینگی نسبت به مزایا و تأثیری که در بهبود عملکرد دارد، ریسک‌های زیادی هم دارد: ازبین‌رفتن اعتبار ورزشکار نزد مردم، طرف‌داران، همکاران و مسئولین، سلب افتخارات و مدال‌ها، محرومیت از حضور بین‌المللی در رشته ورزشی خود، مشکلات اخلاقی و ضربه وارده به دوستان و رقبا و ازهمه‌مهم‌تر «مشکلات جسمی»، ریسک انجام دوپینگ هستند که برای جلوگیری از بروز آن‌ها، کافی‌ست تمرین سخت و حرفه‌ای را جایگزین دوپینگ کرد. در مقاله‌ای منتشره در وبگاه گروه وکلای لاهه درباره «اولین دوپینگ ورزشی» آمده است: زمان اولین استفاده مدرن دوپینگ را می‌توان به سال ۱۸۶۵ نسبت داد؛ وقتی شناگران هلندی برای شرکت در رقابتی جهانی دوپینگ کردند. در رقابت‌های المپیک ۱۹۰۴ نیز «توماس هیکز» دوپینگ کرد و توانست برنده مدال طلای دوی ماراتون شود! یکی از مشهورترین مصارف دوپینگ مربوط به «بن جانسون» (کانادایی) در المپیک ۱۹۸۸ است: او که موفق شده بود در دوی ۱۰۰متر رکوردی باورنکردنی از خود به‌جای بگذارد و مدال المپیک را ازآن‌خود کند، بعد از رقابت‌های المپیک در آزمایش دوپینگ رد و معلوم شد که او دوپینگ کرده بود. باید توجه کرد که در موارد معمول «تست دوپینگ» ورزشکاران ازطریق ادرار دریافت و موردبررسی قرار می‌گیرد درصورتی‌که نمونه ادرار مثبت شود، برای «تأیید نهایی» اینکه آیا دوپینگ ورزشی انجام گرفته، از ورزشکار «نمونه خون» گرفته می‌شود. چنانچه مقامات ناظر بر مسابقات شک کنند که دوپینگ خونی صورت گرفته یا ورزشکار نوعی از دوپینگ را انجام داده که با گرفتن نمونه خون، «بهتر» مشخص می‌شود، دراین‌حالت نمونه خونی از ورزشکار گرفته می‌شود تا تست دوپینگ ورزشی وی دقیق‌تر مورد بررسی قرار گیرد. آیا این سؤال در ذهن شما ایجاد شده که «از تمام ورزشکاران حاضر در مسابقات تست دوپینگ گرفته می‌شود یا خیر؟» پاسخ «خیر» است؛ از تمام ورزشکاران در المپیک تست دوپینگ گرفته نمی‌شود و تنها از مقامات اول تا چهارم هر رشته به‌علاوه چندنفر که به‌صورت «تصادفی» انتخاب می‌شوند، تست دوپینگ گرفته می‌شود. ضمناً دوپینگ ورزشی در رشته‌های «شنا، دوومیدانی و وزنه‌برداری» اول باید موردبررسی قرار گیرد تا رکورد ورزشکاران ثبت شود. درنظر بگیرید: ورزشکاران حاضر در مسابقات حتی اگر مقامی کسب نکنند بازهم ممکن است از آن‌ها خواسته شود تا تست دوپینگ انجام دهند. نکته‌ای جالب نیز دراین‌بین وجود دارد: «پارادوپینگ»؛ پدیده‌ای که طیِ سال‌های اخیر پا به عرضه وجود نهاده و درواقع، «دادن دارو به ورزشکار توسط حریف جهت کاهش کارایی یا بدنام‌کردن او» است. گفتنی‌ست؛ واژه «زورافزایی» توسط «فرهنگستان زبان و ادب فارسی» برابر واژه «دوپینگ» تصویب شده است.