کاهش وابستگی به خارج از مسیر توسعه «میکروالکترونیک»

کشورهایی که به توسعه صنعت «میکروالکترونیک» توجه ویژه‌ای دارند، توانسته‌اند که جایگاه برتری در اقتصاد جهانی به‌دست آورند. کشورهایی مانند ایالات‌متحده، ژاپن و کره‌جنوبی با سرمایه‌گذاری‌های کلان و سیاست‌های حمایتی مناسب، طی سال‌های اخیر توانسته‌اند صنعت «میکروالکترونیک» خود را به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی فناوری در جهان معرفی کنند. این‌کشورها با تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد زیرساخت‌های پیشرفته، در حال تسخیر بازارهای جهانی هستند. درچنین‌شرایطی، ایران نیز به‌عنوان کشوری با پتانسیل فراوان علمی و فنی در غرب آسیا می‌تواند که با توسعه صنعت «میکروالکترونیک» به یکی از «قطب‌های فناوری منطقه دراین‌‌زمینه» تبدیل شود. برخورداری از نیروی انسانی جوان و متخصص، وجود دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی پیشرو و ظرفیت‌های فراوان درزمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، از عواملی‌اند که می‌توانند زمینه‌ساز رشد و پیشرفت «میکروالکترونیک» در ایران باشند؛ این‌درحالی‌ست‌که باتوجه‌به تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی، توسعه صنعت «میکروالکترونیک» و تولید تراشه‌های داخلی می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی و تقویت اقتصاد ملی درنظر گرفته شود. دراین‌نوشتار کوتاه، به بررسی اهمیت و نقش «میکروالکترونیک» و «تراشه» در آینده فناوری و توسعه جوامع پرداخته و مسئله توسعه این صنعت در ایران را بررسی می‌کنیم. همان‌طورکه پیش‌تر گفتیم؛ «میکروالکترونیک» و «تراشه‌سازی» به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی فناوری‌های مدرن، نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی کشورها دارند. این صنعت با تولید تراشه‌های پیشرفته، بهبود کارایی و قابلیت‌های دستگاه‌های الکترونیکی را ممکن ساخته و باعث گسترش فناوری‌هایی نوظهور شده است. تراشه‌ها به‌عنوان مغز و هسته دستگاه‌های الکترونیکی، عملکرد آن‌ها را بهبود بخشیده و به توسعه دستگاه‌های هوشمند و خودکار کمک می‌کنند؛ پس جوامعی که دراین‌‌حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توانسته‌اند به نوآوری‌های شگرفی دست یابند و جایگاه خود را در اقتصاد جهانی تقویت کنند.
تحول در فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی: صنعت «میکروالکترونیک» با توسعه تراشه‌ پیشرفته، امکان ایجاد دستگاه‌های هوشمندتر و کارآمدتر از قبل را فراهم کرده است. این‌دستگاه‌ها می‌توانند اطلاعات را با سرعت و دقتی بالا پردازش و به گسترش شبکه‌ ارتباطی پیشرفته کمک کنند. فناوری‌های جدید مانند فایوجی و اینترنت اشیا که نیازمند تراشه‌های پیشرفته‌اند، نمونه‌هایی بارز از تأثیر این صنعت بر زندگی روزمره ما هستند.
پیشرفت در پزشکی و بهداشت: تراشه‌های «میکروالکترونیک» در دستگاه‌های پزشکی نقش کلیدی دارند. از نمایشگرهای پزشکی گرفته تا تجهیزات تصویربرداری پیشرفته، همه به تراشه‌هایی با قابلیت پردازش بالا نیاز دارند. این تراشه‌ها کمک می‌کنند تشخیص و درمان بیماری‌ها سریع‌تر و دقیق‌تر انجام شوند و درنتیجه سلامت عمومی جامعه بهبود یابد. ازسویی، نقش تراشه‌های پیشرفته در تأمین توان محاسباتی موردنیاز برای توسعه هوش مصنوعی که یکی‌ازموارد کاربرد آن در حوزه پزشکی و سلامت است نیز انکارناپذیر است.
رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی: علاوه‌بر موارد متعدد نقش‌آفرینی «میکروالکترونیک» در بخش‌ فناوری و ساخت محصولات دیجیتال، توسعه این صنعت باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بسیاری در زمینه‌های مختلف از تولید تا تحقیق و توسعه در اقصی‌نقاط جهان می‌شود. ازاین‌رو، کشورهایی که به توسعه این صنعت پرداخته‌اند، توانسته‌اند اقتصاد خود را متحول کرده و نیز اشتغال‌زایی قابل‌توجهی ازاین‌طریق داشته باشند.
به‌عقیده بسیاری از کارشناسان؛ ایران با برخورداری از منابع انسانی مستعد و زیرساخت‌های علمی مناسب، پتانسیل بالا برای توسعه صنعت «میکروالکترونیک» دارد. علاوه‌براین؛ وجود مراکز پژوهشی و آموزشی قدرتمند در ایران می‌تواند نقش مهم در تربیت نیروی متخصص و انجام پژوهش‌های پیشرفته دراین‌حوزه ایفا کند. بااین‌حال، توسعه این صنعت در کشورمان، با چالش‌های متعددی مواجه است که درادامه به برخی‌ازآن‌ها پرداخته می‌شود.
تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های جهانی: یکی از بزرگ‌ترین موانع مقابلِ صنعت «میکروالکترونیک» در ایران، تحریم‌های اقتصادی‌ست که دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و مواداولیه موردنیاز را محدود کرده است. این تحریم‌ها باعث می‌شود که همکاری‌های بین‌المللی و واردات تجهیزات موردنیاز برای توسعه و ساخت تراشه با مشکلات جدی مواجه شود.
کمبود سرمایه‌گذاری: این‌مسئله مانع بزرگ دیگر در راه توسعه این صنعت راهبردی در ایران محسوب می‌شود. صنعت «میکروالکترونیک» نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان برای تحقیق و توسعه و راه‌اندازی خطوط تولید پیشرفته است. ازاین‌رو، در ایران کمبود سرمایه‌گذاری دراین‌بخش یکی از مشکلات اصلی محسوب می‌شود. درچنین‌شرایطی، فقدان حمایت‌های مالی کافی ازسوی دولت و بخش خصوصی، سرعت پیشرفت این صنعت را کاهش داده است.
کمبود زیرساخت‌های صنعتی: برای توسعه «میکروالکترونیک»، وجود زیرساخت‌های صنعتی پیشرفته ضروری‌ست؛ زیرساخت‌ها شامل کارخانه‌های تولید تراشه، آزمایشگاه‌های مجهز و مراکز تحقیقاتی پیشرفته می‌شود. نقص در این زیرساخت‌ها در کنار عدم‌امکان واردات تجهیزات پیشرفته لیتوگرافی، یکی از موانع اصلی توسعه این صنعت محسوب می‌شود.
مهاجرت نخبگان و متخصصان: به‌رغم پتانسیل بالای مراکز علمی و نیروی انسانی ایران در امر فناوری؛ کمبود امکانات پژوهشی و تولیدی در کنار مشکلات اقتصادی، باعث مهاجرت نخبگان و متخصصان این‌حوزه به سایر مناطق جهان شده. بی‌شک این‌امر فرایند تربیت و تأمین نیروی انسانی متخصص و درنتیجه سرعت رشد این فناوری راهبردی را کاهش داده است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند با وجود این چالش‌ها؛ ایران همچنان می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های مناسب و ایجاد زیرساخت‌های لازم، صنعت «میکروالکترونیک» خود را توسعه دهد. درادامه، به برخی از راهکارها و پیشنهاد‌ها برای تحقق این هدف ملی بزرگ می‌پردازیم.
افزایش سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه: دولت و بخش خصوصی باید سرمایه‌گذاری‌ قابل‌توجه در حوزه تحقیق و توسعه انجام دهند. سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند شامل حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان باشد. بدون شک ورود سرمایه جدید به این‌عرصه، زمینه را برای توسعه بیش‌ازپیش صنعت «میکروالکترونیک» ایران فراهم می‌سازد.
توسعه زیرساخت‌های صنعتی: ایجاد کارخانه‌های تولید تراشه و تجهیز آزمایشگاه‌های پیشرفته از اقداماتی‌ست که می‌تواند به توسعه این صنعت کمک کند. دراین‌شرایط دولت باید با ارائه تسهیلات و حمایت‌های مالی، زمینه را برای ایجاد زیرساخت‌ها فراهم کند؛ سیاستی که امروزه ازسوی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان ازجمله ایالات‌متحده و چین اتخاذ شده و این فناوری را در زمره حوزه‌های موردحمایت دولت‌ها قرار داده است.
تربیت نیروی انسانی متخصص: اهمیت نیروی انسانی دراین‌صنعت، تدوین برنامه‌های آموزشی ویژه برای تربیت متخصصان این‌حوزه را امری حیاتی و حائزاهمیت درنظر می‌گیرد. این‌برنامه‌ها می‌توانند شامل دوره‌های آموزشی تخصصی در دانشگاه‌ها و همکاری‌های جهانی برای تبادل دانش و تجربیات باشد.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان: شرکت‌های دانش‌بنیان نیز یکی اجزای کلیدی موردنیاز برای توسعه صنعت «میکروالکترونیک» ایران محسوب می‌شوند. این شرکت‌ها می‌توانند نقشی مهم در توسعه فناوری ساخت تراشه ایفا کنند. با‌توجه‌به‌آن، حمایت‌های مالی و قانونی از این شرکت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز نوآوری و پیشرفت‌های چشمگیر دراین‌حوزه شود؛ امری‌که اکنون اگرچه در دستورکار معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری قرار دارد؛ اما می‌تواند باجدیت و همت مضاعف پیگیری شود.
صنعت «میکروالکترونیک» و «تراشه‌سازی» به‌عنوان یکی از ارکان اصلی فناوری‌ مدرن، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و فناورانه کشورها دارد. دراین‌میان ایران نیز با برخورداری از پتانسیل‌های علمی و فنی مناسب، می‌تواند با رفع موانع موجود و اتخاذ سیاست‌های مناسب، به یکی از قطب‌های این صنعت در غرب آسیا تبدیل شود. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، ایجاد زیرساخت‌های صنعتی پیشرفته و حمایت از نیروی انسانی متخصص از جمله اقداماتی‌ست که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این صنعت در کشورمان شود. بی‌شک این حقیقت انکارناپذیر است که توسعه صنعت «میکروالکترونیک» نه‌تنها به کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی کمک می‌کند؛ که می‌تواند به‌عنوان موتور محرکه‌ای برای رشد و شکوفایی اقتصادی کشور عمل کند و ازاین‌رو، نیازمند توجهی ویژه ازسوی متولیان بخش فناوری و اقتصاد است.