سهم کشاورزان از سخاوت زمین

اقتصاد کشاورزی مستقیم‌ترین تاثیر را بر زندگی مردم دارد و از این‌رو آمار مربوط به آن و بررسی این آمار برای سیاست‌گذاری‌های کلان جوامع بسیار مهم است. به‌طور مثال گندم به‌عنوان استراتژیک‌ترین محصول کل دنیا هر روز توسط فائو رصد می‌شود تا تمامی کشورها بتوانند برنامه‌ریزی صحیحی در این‌خصوص داشته باشند. برخلاف آنچه مردم می‌پندارند عدم ‌افزایش قیمت‌های محصولات کشاورزی همیشه خوب نیست. در واقع باید قیمت‌ها در یک بستر پایدار و منطقی قیمت‌گذاری شوند زیرا مانند دیگر افراد جامعه شاغلین فعالیت‌های کشاورزی نیز با توجه به تورم و افزایش قیمت دیگر کالاها و خدمات، نیاز به رشد درآمدی متناسب در هر سال دارند. علاوه‌بر آن قیمت نهاده‌های کشاورزی و حتی آب و برق آنها هم هر سال گران‌تر می‌شود لذا همان‌گونه که نباید جهش قیمتی مشاهده شود افت قیمت هم بد است و موجب ضرر کشاورزان می‌شود. از آنجاکه هنوز تعیین محصول برای کشت به‌صورت سنتی در ایران صورت می‌گیرد و کشاورزان اغلب آنچه نسل‌های قبل از آنها کشت می‌کرده‌اند را می‌کارند، ضرر قیمتی شدید موجب تغیر کشت هم می‌شود و این امر جهش قیمتی در محصولات کشت نشده را در سال بعد به‌دنبال خواهد داشت. مرکز آمار ایران به‌تازگی گزارشی از متوسط قیمت فروش محصولات و هزینه‌های خدمات کشاورزی ارائه کرده‌است. در بهار سال 1395 قیمت هر کیلو گندم در ایران معادل با 11903ریال بوده است. متوسط فروش به دولت هم برابر با 12533 ریال بوده است. این قیمت در مقایسه با بهار 94 حدود 98/6 درصد رشد داشته است. در بخش حبوبات اما آمار بسیار قابل توجه است. درحالیکه تنها در این گزارش به نخود و عدس اشاره کرده است درصد افزایش قیمت این دو محصول بسیار بالاست. هر کیلوگرم نخود در بهار 95 حدود 6/47 درصد نسبت به بهار 94 رشد داشته است. هر کیلوگرم عدس نیز در مقایسه با سال قبل حدود 39 درصد رشد داشته است. هر کیلوگرم سیب درختی هم حدود 4/12درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. در کنار این افزایش‌های شدید برخی محصولات هم با کاهش مواجه شده‌اند. از پرطرفدارترین میوه‌های بهار و تابستان یعنی هندوانه هم در سال 95 نسبت سال قبل کاهش قیمت را تجربه کرده است. بنابر گزارش مرکز آمار ایران هر کیلوگرم هندوانه به‌طور متوسط در کل کشور 5080 ریال بوده است. در این میان بشترین قیمت متعلق به کشاورزان هرمزگانی با 7307 ریال شد و کشاورزان اصفهانی هم محصول خود را به کمترین قیمت یعنی 3357 ریال فروختند. در کل قیمت هندوانه در مواجه با سال قبل از آن 6/23 درصد کاهش داشته است. خربزه هم به تبعیت از برادر خود کاهش 8/19 درصدی داشت. در ادامه‌ی روند کاهش‌ها به خیار، گوجه، سیب‌زمینی و پیاز هم می‌رسیم. خیار که نوسان قیمتی بزرگی در استان‌های کشور داشت با متوسط قیمت 7553 ریال مواجه بود. بیشترین قیمت در خراسان جنوبی با 19722 ریال و کمترین قیمت در گلستان با 3510 ریال تجربه شد و در کل 4/20 درصد کاهش را رقم زد. سیب‌زمینی هم 9/4 درصد کاهش داشت. اما کمترین سود در میان کشاورزان، به پیازکاران رسید زیرا این محصول به کاهش قیمت شدید و عجیب 1/58 درصد و متوسط قیمت 3476 ریال به‌فروش به رسید. گوجه فرنگی هم افت قیمت نسبتا شدید را شاهد بود و با متوسط قیمت 4396 ریال، حدود 5/35 درصد کاهش داشت. این کاهش قیمت‌ها البته تنها مختص به سبزیجات نبوده و میوه‌های بسیاری هم با قیمت کمتر به دست توزیع‌کنندگان رسید. زرد‌آلو که بیشترین قیمت را در استان مرکزی با 61057 ریال و کمترین در استان تهران با 19892 ریال تجربه کرد به‌طور کلی معادل 3/37 درصد کاهش بها را نشان داد. همچنین هلو و آلبالو حدود 20 درصد و گیلاس بالغ بر 15درصد کاهش قیمت را نسبت به سال قبل تجربه کردند. در همین رابطه طبق گزاش این مرکز، خدمات کشاورزی با افزایش قیمت قابل توجه مواجه بودند. شخم زمین آبی با تراکتور حدود 20درصد و زمین دیم نزدیک به 9درصد افزایش قیمت داشته‌اند. در این میان دیسک زمین آبی 75درصد افزایش قیمت داشته است که رقم بسیار بالایی است. در همین میان کارگر میوه‌چین مرد با 7 درصد افزایش دستمزد و کارگر میوه‌چین زن با حدود 19درصد افزایش روبرو شدند. با توجه به نرخ تورم مشاهده می‌شود که افزایش دستمزد میوه‌چینان مرد زیر نرخ تورم رشد داشته است که شاید یک دلیل آن کاهش قیمت‌ میوه‌ها بوده است. از سوی دیگر این کارگران مانند دیگر شهروندان با افزایش قیمت در سایر کالاها و خدمات واجه هستند و این یعنی ترغیب این کارگران به تغییر شغل. از آنجاکه کارگز کشاورزی بسیار تخصصی است هرچقدر که نیروی کار حرفه‌ای آن از بازار کار خارج شود موجب افزایش قیمت دستمزد در سال‌های بعد و در ادامه عدم‌توازن هزینه‌فایده‌ی کشاورزی می‌شود. از آنجا که حدود 3/1 میلیون نفر به طور مستقیم در فعالیت‌های باغداری شاغل هستند و با احتساب خانوار آنها جمعیتی در حدود 2/5 میلیون نفر را شامل می‌شوند به‌خوبی مشخص است که عدم‌درآمد کافی روی چه بخش بزرگی از جامعه تاثیرگذار اسات. البته این جمعیت بدون درنظر گرفتن کشاورزان زارع و افرادی است که انواع صیفی و سبزی را می‌کارند. هرچند قیمت برخی از اقلام در سال 94 به دلیل کاهش بارندگی‌ها بالا بود اما برخی کاهش‌های قیمتی امسال نیز نه‌تنها خوشایند نبود بلکه موجب ضرر بسیاری از فعالان این حوزه شد.