کد خبر:
354751
| تاریخ مخابره:
۱۴۰۳ سه شنبه ۲۹ خرداد -
22:45
در‌گفت‌وگو‌با ناشران بررسی شد؛
حساب‌و‌کتاب قیمت کتاب!
اگر تجربه خرید از کتاب‌فروشی، بازدید از نمایشگاه بین‌المللی کتاب یا حتی خریدهای مجازی کتاب از سکوهای اینترنتی را داشته باشید، احتمالاً مشتری‌هایی را دیدید که اول به پشت جلد نگاه انداخته و بعد برای خرید تصمیم می‌گیرند. اگر هم قیمت را نیابند، اولین پرسش آن‌ها از کتاب‌فروش یا غرفه‌دار «قیمت این کتاب چند است؟» خواهد بود. پشت‌پرده همین قیمتِ چندرقمی پشت جلد کتاب که معیار مهمی برای خریدن یا نخریدن کتاب و ملاکی مؤثر بر سرانه مطالعه و هزار مهم دیگر است، یک معادله چند‌مؤلفه‌ای‌ست که برای ناشران مختلف می‌تواند متفاوت باشد. به‌گزارش مطهره میرشکاری (ایبنا)؛ دولتی یا خصوصی‌بودن، بزرگ یا کوچک‌بودن، تهرانی یا شهرستانی‌بودن و دسته‌بندی‌های دوگانه دیگر از ناشران می‌توان برشمرد که باتوجه‌به میزان دریافت کاغذ یارانه‌ای، هزینه‌های انبارداری، ارتباط با شبکه‌ها و شرکت‌های پخش، تألیفی یا ترجمه‌ای‌بودن کتاب، نوع و جنس کاغذ و بی‌شمار مؤلفه دیگر می‌تواند قیمت پشت جلدهای متفاوتی برای کتاب در بازار نشر ایجاد کند؛ اما یک میانگین قیمت عرف در بازار کتاب وجود دارد که معمولاً همه ناشرها از همان عرف پیروی می‌کنند؛ در‌نتیجه، قیمت در بازار کتاب تقریباً با نرخ یکسان به‌اصطلاح بالا و پایین می‌شود.
اباذر رضانیا معلم؛ مدیرمسئول انتشارات «کوله‌پشتی» رقم قرارداد یا هزینه دستمزد مؤلف یا مترجم، هزینه کاغذ، مقوای جلد کتاب، صحافی، چاپ، ویرایش، هزینه حقوق و دستمزد کارکنان دفتر نشر و هزینه انبارداری را مهم‌ترین مؤلفه‌های هزینه چاپ کتاب می‌داند و بااشاره‌به‌اینکه ناشر هم در‌این‌قضیه ابتکار‌عمل ندارد که بتواند هزینه‌ها را واپایش و مدیریت کند، می‌گوید: در تعیین قیمت همه‌چیز بستگی به شرایط بازار دارد؛ مثلاً قیمت کاغذ که از دست ما خارج است. از نگاه او؛ «کاغذ» تأثیرگذارترین مؤلفه در تعیین بهای تمام‌شده کتاب به‌شمار می‌رود. او معتقد است: عمده دلیل گرانی کتاب، متأثر از قیمت کاغذ است؛ زیرا اکنون قیمت کاغذ با قیمت دلار نوسان می‌کند. طی چهار یا پنج‌سال‌اخیر، قیمت کاغذ چهارپنج‌برابر شده و طبیعتاً قیمت کتاب به همین نسبت افزایش پیدا می‌کند. او دراین‌باره که آیا وضعیت اقتصادی مخاطب‌ها در تعیین قیمت پشت جلد کتاب اثر دارد؟ می‌گوید: خود ما ناشرها وقتی می‌بینیم مخاطب مثلاً به غرفه نشر در نمایشگاه یا وبگاه نشر و کتاب‌فروشی مراجعه می‌کند و کتابی که قبلاً برمبنای صفحه‌ای ۲۰۰تومان قیمت‌گذاری و عرضه می‌شده را باید با حداقل صفحه‌ای ۸۰۰تومان بخرد، ناراحت می‌شویم؛ ازاین‌رو باوجوداینکه برخی همکاران ناشر، بسته به شرایط، قیمت هربرگ را تا 1000تومان هم قیمت‌گذاری می‌کنند، میانگین قیمت هرصفحه در انتشارات ما ۸۰۰تومان است یعنی همیشه سعی می‌کنیم پایین‌ترین قیمت ممکن را درنظر بگیریم تا بیش‌ازاین شاهد رنجش مخاطبان خود نباشیم. او در بیان راهکار ساماندهی و مدیریت قیمت کتاب باتوجه‌به جیب مخاطب، می‌گوید: کاغذ، ماده اولیه تولید و بخش لاینفک و مدیریت‌نشده هزینه تولید کتاب است؛ مگر‌اینکه بخواهیم کتاب را الکترونیکی یا صوتی تولید و عرضه کنیم؛ هرچند همیشه و در همه‌جای دنیا نسخه کاغذی کتاب، ارزشمندترین و پُراستقبال‌ترین نوع کتاب است.
محمدهادی جوکار؛ مدیر انتشارات «کتابستان» بااشاره‌به‌اینکه موارد مختلفی در قیمت‌گذاری کتاب دخیل است؛ می‌گوید: به‌طورکلی مؤلفه‌های زیادی در بهای تمام‌شده کتاب مؤثرند و نمی‌توان یک یا دو یا سه مؤلفه را بشماریم یا تعیین کنیم کدام تأثیر بیشتری بر قیمت دارد زیرا هر‌کدام به‌یک‌نسبت درگیر است. او بااشاره‌به‌اینکه چندتا از مؤلفه‌ها را می‌توان جدی‌تر و مؤثرتر بر قیمت کتاب درنظر گرفت، اضافه می‌کند: یک عامل، هزینه مواداولیه تولید کتاب شامل کاغذ و گلاسه و زینک و ... است که همیشه نوسان قیمت دارد و باید ببینیم زمان تولید کتاب، این مواد را با چه قیمتی خریدیم. یک بخش هزینه خدمات مانند چاپ و صحافی و بخش دیگر هزینه‌های ستاد، شامل حق‌تألیف یا ترجمه یا خرید امتیاز کتاب، صفحه‌آرایی، طراحی جلد و دستمزد نیروهای انتشارات است که برآورد همه این‌ها کنار هم قیمت کتاب را تعیین می‌کند. به‌گفته او؛ با‌درنظرگرفتن همه این هزینه‌ها به عدد عرفی می‌رسیم و تصمیم می‌گیریم صفحه‌ای فلان‌قدر قیمت‌گذاری کنیم و با چه درصد تخفیفی به توزیع‌کننده‌ها تحویل دهیم. او بابیان‌اینکه بین ۳۵ تا ۴۰درصد به توزیع‌کننده‌های دست‌اول، تخفیف می‌دهیم که این درصد را هم در قیمت کتاب حساب می‌کنیم، می‌افزاید: یک بخش مؤثر در قیمت کتاب هم مربوط به هزینه سرمایه یا «خواب سرمایه کتاب» است. درواقع کتاب از زمانی‌که تولید می‌شود تا زمانی‌که به فروش می‌رسد، یک هزینه سرمایه دارد که به نوع کتاب متفاوت است. برای یک کتاب ممکن است یک‌سال زمان ببرد تا یک شمارگان آن تمام شود؛ اما برای یک کتاب دیگر شاید یک‌ماه این اتفاق بیفتد. به‌گفته او؛ هزینه خواب سرمایه در کتاب‌های چاپ‌اول کاملاً مشخص نیست زیرا نمی‌دانیم این کتاب پُرفروش خواهد شد یا چقدر ظرفیت دارد؟ او بااشاره‌به‌اینکه این هزینه‌ها سال‌به‌سال افزایش می‌یابد و به‌تبع، ناشر ناگزیر است این نسبت را در قیمت‌گذاری کتاب‌ها اعمال کند، تصریح می‌کند: با‌این‌تفاسیر، در انتشارات «کتابستان» تاآنجاکه امکان دارد سعی می‌کنیم دیربه‌دیر این‌کار را انجام دهیم یعنی معمولاً وقتی به یک قیمت عرفی می‌رسیم، حداقل تا سه یا شش‌ماه و نهایتاً یک‌سال با همین عرف، تمام کتاب‌ها را قیمت‌گذاری می‌کنیم؛ درحالی‌که قیمت کاغذ و گلاسه و زینک و ... لحظه‌ای تغییر می‌کند. او اضافه می‌کند: ازآنجاکه در بازار نشر باید به یک تعادل و عرف قیمتی با دیگر همکاران ناشر برسیم، سعی در انتشارات «کتابستان» همیشه بر‌این‌بوده پیشتاز در قیمت بالا نباشیم و میانگینی از قیمت بازار درنظر می‌گیریم که تعادل قیمت در بازار به‌هم‌نریزد؛ مثلاً پارسال هر کتاب را با قیمت میانگین هرصفحه ۴۰۰ تا ۵۰۰تومان تولید و چاپ می‌کردیم اما امسال با میانگین صفحه‌ای ۷۰۰ تا ۸۰۰تومان قیمت‌گذاری شده یعنی هم‌زمان که همه هزینه‌های تولید کتاب را حساب می‌کنیم، به میانگین قیمت در بازار نشر هم توجه داریم که خیلی جلو یا خیلی عقب باشیم. او نیز مانند مدیر نشر «کوله‌پشتی» اثر قیمت کاغذ بر قیمت پشت جلد کتاب را زیاد می‌داند؛ اما معتقد است که تأثیر چندانی بر میانگین قیمت در بازار کتاب ندارد. به‌گفته او؛ یک‌زمانی حجم کاغذی که با ارز دولتی به ناشر داده می‌شود، قابل‌توجه است؛ به‌این‌معنا‌که مثلاً ۳۰درصد کتب تولیدی را پوشش می‌دهد؛ اما این اواخر که بحث عرضه کاغذ با ارز دولتی کمتر شده، شاید به پنج‌درصد تولید کتب نشر نیز نرسد؛ پس تأثیر چندانی در قیمت‌گذاری کل کتاب‌های نشر یا بازار ندارد. اگر قرار بر‌این‌است‌که مصرف‌کننده سود ببرد باید روی آن ناشرانی که این اتفاق را رقم می‌زنند و به آن‌ها کاغذ با ارز دولتی می‌دهند، حداقل بخشی از تولید آن‌ها را تأمین کند نه‌اینکه به پنج‌درصد هم نرسد. از‌منظر اقتصادی کالایی مانند کتاب که یک مقدار بالا یا پایین‌کردن قیمت در فروش آن تأثیر دارد، کالایی پُرکشش است؛ پس باید همیشه مراقب باشیم یک محصول بسیار‌حساس داریم و ممکن است با چند‌هزار‌تومان بالا یا پایین‌کردن قیمت، یکسری مخاطب را از دست بدهیم.
محمدمهدی ایزدخواه؛ مدیرعامل انتشارات «ترجمان» دسته‌بندی متفاوتی از مؤلفه‌های مؤثر بر قیمت پشت جلد دارد و بابیان‌اینکه بهای تمام‌شده کتاب با قیمت کتاب تفاوت دارد، می‌گوید: بهای تمام‌شده کتاب، هزینه‌هایی‌ست که برای تولید کتاب صرف شده اما قیمت پشت جلد، بهای تمام‌شده به‌علاوه سودی‌ست که ناشر برای خودش درنظر می‌گیرد. از‌نظر او؛ در قیمت پشت جلد، سه بخش عمده سهم ناشر، پخش‌کننده و مؤلف یا مترجم مؤثر است؛ حدوداً ۵۰درصد آن سهم پخش‌کننده، ۱۰درصد سهم مترجم یا نویسنده و ۴۰درصد آن سهم ناشر است. او در تشریح سهم ۴۰درصدی ناشر از قیمت کتاب، می‌گوید: بخشی مربوط به هزینه چاپ شامل کاغذ، زینک، چاپخانه، بخشی هزینه‌های سربار ناشر شامل حقوق نیروی انسانی و سهمی کوچک بابت سود ناشر است که همه این‌ها سال‌به‌سال کوچک و کوچک‌تر می‌شود. او در‌پاسخ‌به‌اینکه کجای این معادله می‌توان تغییر ایجاد کرد تا چاپ کتاب برای ناشر بهینه‌تر شود؟ می‌گوید: ازآنجاکه بیشترین سهم (۵۰درصد) قیمت سهم پخش‌کننده است؛ اگر ناشر موفق شود ارتباط مستقیم با مصرف‌کننده نهایی برقرار کند (مثلاً کتاب را اینترنتی تبلیغ و مستقیم برای مخاطب ارسال کند) می‌تواند قدری از این سهم را برای خود بردارد. او می‌افزاید: در فروش مجازی کتاب حتی اگر هزینه ارسال هم خود ناشر متقبل شود، باز نسبت به درصدی که باید به پخش‌کننده بدهد جلوتر و حداقل ۳۰درصد به‌نفع ناشر است. نمایشگاه کتاب یا نمایشگاه مجازی کتاب که هزینه ارسال را هم خود نمایشگاه برعهده دارد، نمونه خوبی هستند که به بهینه‌شدن سود ناشر کمک می‌کنند. او راه دیگر تعدیل قیمت را رساندن مستقیم از ناشر به دست مصرف‌کننده و حذف هزینه کاغذ، چاپ، صحافی و ... عنوان می‌کند و می‌گوید: در این راه‌حل محتوا در قالب پلتفرم کتاب الکترونیک و صوتی قرار می‌گیرد. البته اینجا هم پلتفرم یک سهم ۳۰ تا ۴۰درصدی از ناشر می‌گیرد اما حتی حداکثر ۴۰درصد هم از ناشر بگیرد باز به‌سود ناشر است. او برخلاف مدیران «کتاب کوله‌پشتی» و «کتابستان» که کاغذ را مؤثرترین مؤلفه در قیمت کتاب می‌دانند، معتقد است بیشترین سهم قیمت پشت جلد کتاب برای توزیع است و اگر به‌نحوی ساماندهی شود، قیمت کتاب را درخور توجه کاهش می‌دهد.