روابط‌عمومی دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران درراستای اطلاع‌رسانی و ارتقای سطح آگاهی مردم دیار همیشه‌سبز مازندران نسبت به‌میزان سلامتی خود و حفظ این گوهر ارزشمند دست به امری مهم زده و با ترویج فرهنگ خود مراقبتی سعی بر بالا بردن سطح سلامت مردم مازندران دارد. در گزارشی که می‌خوانی: دکتر حسن صیامیان؛مترجم و دانشیار دانشگاه و دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی مازندراند آنچه را که باید از پشه آئدس و بیماری تب دنگی بدانیم، موردبررسی قرار داده است.
تب دنگی چیست؟
تب دنگی یک بیماری ویروسی‌ست که ازطریق گزش پشه‌های آلوده به ویروس دنگی به انسان منتقل می‌شود. این بیماری به نام تب استخوان‌شکن هم شناخته می‌شود. این بیماری توسط چهار نوع ویروس دنگی (DENV-۱, DENV-۲, DENV-۳, DENV-۴) ایجاد می‌شود. علائم آن شامل تب بالا، دردهای شدید عضلانی و مفصلی، سردرد، راش پوستی و دربرخی‌موارد حالت تهوع و استفراغ است. تب دنگی در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری شایع است. درمان خاصی برای تب دنگی وجود ندارد و مراقبت‌های حمایتی مانند استراحت، مصرف مایعات و استفاده از داروهای ضدتب و ضد درد معمولاً توصیه می‌شود. جلوگیری از گزش پشه‌ها و کنترل تعداد آن‌ها مهم‌ترین روش‌های پیشگیری هستند.
تب دنگی چه علائمی دارد؟ آیا این بیماری کشنده است؟
تب دنگی بیماری ویروسی است که بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دیده می‌شود. نوع خفیف آن با تب و علائم مشابه آنفولانزا مشخص‌شده و نوع شدید بیماری می‌تواند خونریزی جدی، افت شدید فشارخون و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. اگر در نقاط گرمسیر زندگی می‌کنید و متوجه علائم این بیماری شده‌اید، حتماً برای بررسی دقیق با متخصص بیماری‌های عفونی مشورت کنید. شما می‌توانید ازطریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی با پزشکان وجود دارد.
تب دنگی چگونه منتقل می‌شود؟ (تب دنگی واگیر دارد؟)
این بیماری توسط پشه‌های آلوده به ویروس دنگی، عمدتاً گونه‌های Aedes aegypti و Aedes albopictus، به انسان منتقل می‌شود. این پشه‌ها معمولاً در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری زندگی می‌کنند و درطول روز فعال هستند. تب دنگی به‌طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود، بلکه ازطریق گزش پشه آلوده است که ابتدا فرد آلوده را نیش‌زده و سپس ویروس را به فرد دیگری منتقل می‌کند.
پشه آئدس چه شکلی‌ست؟ (تب دنگی پشه آئدس)
پشه آئدس (Aedes aegypti) ظاهری خاص دارد که آن را از دیگر پشه‌ها متمایز می‌کند. این پشه‌ها:
*بدنی سیاه با نوارهای سفید روی پاها دارند.
*یک الگوی سفید مشخص به‌شکل چنگک یا لایرا پشتشان (ناحیه توراکس) دیده می‌شود.
*معمولاً اندازه کوچکی دارند (حدود چهار تا هفت‌میلی‌متر)
در تصویر زیر می‌توانید این پشه را مشاهده کنید.
شیوع تب دنگی در ایران
در سال ۱۴۰۳، ایران با چالش‌های جدیدی درزمینهٔ شیوع بیماری تب دنگی مواجه شده است. طبق گزارش‌های منتشرشده، تاکنون حدود ۱۲۰نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند و متأسفانه سه نفر نیز جان خود را ازدست‌داده‌اند. بیشتر موارد ابتلا مربوط به افرادی است که به امارات متحده عربی سفر کرده‌اند و در آنجا به ویروس آلوده شده‌اند. علاوه‌بر این، گزارش‌هایی از مشاهده پشه ناقل بیماری (پشه آئدس) در شش استان ایران شامل هرمزگان، بوشهر، سیستان‌وبلوچستان، مازندران، گیلان و گلستان وجود دارد؛ هرچند تاکنون هیچ مورد آلودگی محلی ازطریق این پشه‌ها ثبت نشده است؛ اما نگرانی‌ها درمورد احتمال گسترش محلی بیماری همچنان وجود دارد. وزارت بهداشت ایران اقدامات پیشگیرانه‌ای مانند نظارت دقیق و اطلاع‌رسانی عمومی را برای جلوگیری از گسترش این بیماری در کشور انجام می‌دهد. این اقدامات شامل توزیع کیت‌های آزمایش و پایش دقیق مناطقی‌ست که احتمال وجود پشه آئدس در آن‌ها بیشتر است.
علائم تب دنگی چیست؟
بسیاری از افراد ممکن است علامتی نداشته باشند. برخی علائم آن مشابه بیماری‌های دیگر مانند آنفولانزا است. حدود چهار تا ۱۰روز بعد از گزش این پشه ممکن است نشانه‌ها ظاهر شوند. علائم بیماری تب دنگی شامل موارد زیر است:
*تب بالا (تب چند درجه خطرناک است؟
*علائم سردرد شدید
*درد پشت چشم‌ها
*درد شدید عضلانی و مفصلی
*راش پوستی
*تهوع و استفراغ (حالت تهوع نشانه چیست؟
*خستگی شدید
*تورم غدد لنفاوی
معمولاً این علائم دو تا هفت‌روز ادامه دارند.
افرادی‌که برای بار دوم به این بیماری مبتلا می‌شوند، معمولاً علائم شدیدتری داشته و تب دنگی شدید را تجربه می‌کنند. در این شرایط بعد از کاهش تب ممکن است نشانه‌های زیر ظاهر شوند.
*درد شدید شکم
*خونریزی لثه یا بینی
*استفراغ مداوم
*تنفس سریع
*خون در استفراغ یا مدفوع
*خستگی و بی‌قراری
*تشنگی شدید
*پوست رنگ‌پریده
*احساس ضعف
بثورات پوستی تب دنگی
بثورات پوستی ناشی از تب دنگی معمولاً دو تا پنج‌روز پس از شروع تب ظاهر می‌شوند. این بثورات به‌شکل لکه‌ها و دونه های قرمز رو پوست دیده می‌شوند. ممکن است در ابتدا روی صورت، سپس به قسمت‌های دیگر بدن مانند تنه و اندام‌ها گسترش یابند. بثورات می‌توانند خارش‌دار باشند و به‌شکل نقاط خونی زیرپوست (پتشی) دیده شوند. دربرخی‌موارد شدید، ممکن است تاول‌های کوچک هم ایجاد شود.
علائم تب دنگی در کودکان
علائم تب دنگی در کودکان معمولاً شامل تب ناگهانی و بالا، سردرد شدید، درد پشت چشم‌ها، درد مفاصل و عضلات، حالت تهوع، استفراغ، غدد متورم و بثورات پوستی است که سه تا چهار‌روز پس از شروع تب ظاهر می‌شوند. تفاوت علائم بین کودکان و بزرگ‌سالان به‌طورکلی ناچیز است؛ اما کودکان ممکن است بیشتر دچار علائم غیرخاص مانند تب و بثورات پوستی شوند و کمتر از بزرگ‌سالان دچار درد عضلانی و مفصلی شدید شوند. بیماری در کودکان اغلب با تب بالا شروع می‌شود.
علت تب دنگی
تب دنگی توسط چهار نوع از این ویروس منتقل می‌شود. سرایت این بیماری از فردی به فرد دیگر نبوده و تنها راه انتقال نیش حشره است. درواقع این پشه شخص آلوده به ویروس دنگی را نیش زده و ویروس به بدن پشه منتقل می‌شود؛ سپس ازطریق پشه به شخص دیگری بیماری سرایت می‌کند. بعد از بهبودی شما نسبت به این نوع خاص از ویروس برای مدت‌زمان طولانی مصونیت پیدا می‌کنید؛ اما نسبت به سه نوع دیگر این ویروس مصون نبوده و ممکن است به آن‌ها مبتلا شوید. ابتلا به این بیماری برای بار دوم یا سوم خطرناک بوده و ممکن است علائم تب دنگی شدید ظاهر شود.
عوامل خطر تب دنگی
در شرایط زیر احتمال ابتلا به این بیماری افزایش پیدا می‌کند.
*شما در مناطق گرمسیری زندگی می‌کنید یا به این نقاط سفر کردید. در جنوب شرقی آسیا، جزایر غربی اقیانوس آرام، آمریکای لاتین و آفریقا بیشترین شیوع این بیماری گزارش شده است.
*قبلاً به این عفونت مبتلا شده‌اید. در این شرایط احتمال بروز علائم شدیدتر و نوع جدی تب دنگی افزایش پیدا می‌کند.
تشخیص تب دنگی
تشخیص این بیماری از روی علائم می‌تواند کمی دشوار باشد؛ زیرا علائم اولیه آن شبیه به آنفولانزا بوده و ممکن است نشانه‌هایی شبیه به بیماری مالاریا یا حصبه هم داشته باشد. به‌همین‌دلیل ابتدا پزشک درمورد سابقه پزشکی و سفر شما سؤال می‌کند. سفرهای خود را با جزئیات شرح دهید و تمام مناطقی که به آنجا سفر کرده‌اید، ذکر کنید. احتمالاً پزشک از شما نمونه خون می‌گیرد تا در آزمایشگاه ابتلا به عفونت یکی از انواع ویروس دنگی تشخیص داده شود.
درمان تب دنگی
متأسفانه درحال‌حاضر درمانی برای تب دنگی وجود ندارد. داروها و روش‌های خانگی تنها برای تسکین درد تجویز می‌شوند. معمولاً پزشک برای کنترل درد استامینوفن را تجویز می‌کند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین در این شرایط مناسب نیست؛ زیرا این داروها خطر خونریزی را افزایش می‌دهند. اگر شخص به تب دنگی شدید مبتلا شده باشد، حتماً باید در بیمارستان بستری شود. در بیمارستان علاوه‌بر تجویز داروهای مسکن، مایعات و الکترولیت داخل وریدی تجویز می‌شود. فشارخون باید مدام چک شود و در‌صورت نیاز انتقال خون برای جایگزینی خون ازدست‌رفته انجام شود.
درمان خانگی تب دنگی
در خانه می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه برای کاهش درد استفاده کنید. حتماً آب فراوان بنوشید. کم‌آبی می‌تواند خطرناک باشد. اگر علائم کم‌آبی مانند کاهش ادرار، خشکی دهان، کم شدن اشک یا بی‌حالی و گیجی داشتید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.
موارد زیر می‌تواند به بهبود سریع‌تر بیمار کمک کند.
روش‌های درمان خانگی توضیحات
مصرف مایعات فراوان آب، آب‌میوه و سوپ به جلوگیری از کم‌آبی کمک می‌کنند.
استراحت کامل برای بهبود سریع‌تر و کاهش خطر عوارض نیاز به استراحت کافی دارید.
مصرف داروهای مسکن استامینوفن می‌تواند به کاهش درد و تب کمک کند. از مصرف آسپیرین و ایبوپروفن خودداری کنید.
کمپرس سرد کمپرس سرد می‌تواند به کاهش تب کمک کند.
رژیم غذایی سبک غذاهای سبک و مقوی مانند سوپ مرغ و میوه‌ها برای حفظ انرژی و مواد مغذی مفید هستند.
عوارض تب دنگی
اگر تب دنگی از نوع شدید باشد، ممکن است عوارضی مانند خونریزی داخلی و آسیب به اندام‌ها ایجاد کند؛ همچنین افت شدید فشارخون خطرناک بوده و ممکن است باعث شوک و حتی مرگ شود. درصورتی‌که زن باردار به این بیماری دچار شود، امکان انتقال آن به جنین وجود دارد. این ویروس در هنگام زایمان به نوزاد منتقل می‌شود. همچنین ممکن است باعث زایمان زودرس، تولد نوزاد با وزن کم یا دیگر مشکلات در نوزاد شود.
واکسن تب دنگی
واکسن تب دنگی تأییدشده است و فقط برای افرادی تزریق می‌شود که قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اند. در آزمایش خون این افراد عفونت قبلی با یکی از ویروس‌های دنگی قابل‌تشخیص است؛ اما افرادی‌که قبلاً به این بیماری مبتلا نشده‌اند، نباید واکسن تب دنگی را تزریق کنند؛ زیرا واکسن خطر تب دنگی شدید و بستری شدن در بیمارستان در صورت ابتلا در آینده را بیشتر می‌کند.
پیشگیری از تب دنگی
محققان در حال تحقیق و بررسی روی واکسن تب دنگی هستند. در مناطقی که این بیماری شایع است، برای افرادی‌که قبلاً به تب دنگی مبتلا شده‌اند، واکسن تزریق می‌شود. این واکسن یک‌بار در سه دوز درطول ۱۲ ماه تزریق می‌شود و تأییدشده است. درحال‌حاضر بهترین راه برای جلوگیری از تب دنگی اجتناب از گزیده شدن توسط پشه و انجام اقداماتی برای از بین بردن این پشه‌ها است. اگر در چنین مناطقی زندگی می‌کنید یا می‌خواهید به آنجا سفر کنید، انجام اقدامات زیر می‌تواند به پیشگیری از تب دنگی کمک کند.
*خانه باید تهویه مطبوع داشته باشد. پشه‌های حامل ویروس دنگی صبح تا غروب بیشتر فعال هستند؛ اما ممکن است شب‌ها هم نیش بزنند.
*لباس مناسب بپوشید. در این مناطق حتماً لباس آستین‌بلند، شلوار، جوراب و کفش بپوشید.
*از مواد دافع پشه استفاده کنید. پرمترین یکی از این مواد است که می‌توانید از آن روی لباس، توری تخت و وسایل کمپینگ استفاده کنید.
نیش پشه آئدس در طلوع و غروب آفتاب گزنده‌تر است؟
احتمال بیماری تب دنگی در افرادی‌که به مناطق آلوده سفر کرده‌اند، بیشتر است. علائمی چون تب و خونریزی از لثه و استخوان‌درد در این افراد اهمیت دار. هر فرد ممکن است براثر نیش پشه آلوده به این بیماری دچار شود، اما افرادی‌که در گروه‌های حساس هستند، ازجمله بیماران زمینه‌ای و ضعف سیستم ایمنی و بیماران قلبی حساس‌تر هستند و باید بیشتر از آن‌ها مراقبت شود. نوبت اول ابتلا به این بیماری خفیف‌تر است، اما در موارد ابتلا مجدد بیماری مهلک‌تری ایجاد می‌کند که خطر جانی دارد. خطر مرگ براثر تب دنگی در افراد مبتلا یک درصد است؛ البته در صورت ابتلا، سرعت تحت درمان بودن و رسیدگی به بیمار از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. به افرادی‌که به مناطق آلوده به تب دنگی مسافرت می‌کنند، توصیه می‌شود؛ از داروهای دورکننده پشه و اسپری‌های دارویی استفاده کنند و در طلوع و غروب آفتاب که گزش پشه زیاد است، در مکان‌های آلوده قرار نگیرند و خود را در معرض هوای آزاد قرار ندهند. این پشه در مکان‌های مرطوب به‌ویژه ظرف آب تخم‌ریزی و تکثیر می‌کند و باید ازنظر بهداشتی نیز افراد تلاش کنند محیط خود را از مکان‌های موردنظر تکثیر پشه آئدس پاک‌سازی کنند.
تبلیغات غیرواقع درخصوص فرآورده‌های دفع پشه آئدس برای پیشگیری از تب دنگی
سازمان غذا و دارو اعلام کرد فرآورده‌های دافع حشرات از قبیل انواع روغن‌های گیاهی و سایر محصولات با ادعای مشابه فاقد مستندات علمی موثق هستند و بهترین روش برای جلوگیری از کاهش خطر ابتلا به بیماری، تب دنگی محافظت در برابر نیش پشه آلوده است. بهترین روش برای جلوگیری از کاهش خطر ابتلا به تب دنگی محافظت از خود در برابر نیش پشه آلوده با روش‌های استفاده از لباس‌های پوشیده، مجهز کردن پنجره‌ها به توری است. استفاده از محصولات مواد دافع حشرات مانند پشه می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
نتیجه‌گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
تب دنگی بیماری ویروسی‌ست که بیشتر در مناطق گرمسیری دیده می‌شود. علائم این بیماری تب شدید، سردرد، درد پشت چشم، حالت تهوع و درد مفاصل است. نشانه‌های بیماری در دفعات دوم و سوم شدیدتر بوده و ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد. این بیماری درمان خاصی ندارد. پزشک داروهای مسکن تجویز می‌کند. دراین‌مدت باید آب زیاد بنوشید. اگر به مناطقی که این ویروس شایع است سفر کرده‌اید و علائمی شبیه به تب دنگی دارید، حتماً با متخصص عفونی مشورت کنید. شما می‌توانید ازطریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان ویزیت آنلاین متخصص عفونی وجود دارد.