جمهوری آذربایجان در مسیر گسترش بازار گاز خود در اروپا

جمهوری آذربایجان به گسترش نقش خود به‌عنوان «تأمین‌کننده کلیدی انرژی اروپا» ادامه و صادرات گاز خود را به کشورهای جدید در اروپای جنوبی و شرقی افزایش می‌دهد. به‌گزارش تسنیم؛ در سال‌های اخیر، جمهوری آذربایجان به‌طور فزاینده‌ای روابط اقتصادی خود را با کشورهای اروپای جنوبی و شرقی تقویت کرده. اولویت این‌منطقه جغرافیایی برای باکو کاملاً آشکار است: این‌منطقه اساس استراتژی بلندمدت صادرات نفت و گاز جمهوری آذربایجان؛ به‌ویژه در چارچوب پروژه «کریدور گاز جنوبی» (SGC) است. 

در سال 2024، جمهوری آذربایجان صادرات گاز خود به اروپا را افزایش داد؛ ازجمله صادرات سوخت به کشورهای جدید مانند اسلوونی و کرواسی را آغاز کرد و تفاهم‌نامه‌ای دراین‌زمینه با مقدونیه‌شمالی به‌امضا رساند. در اوایل دسامبر، در چارچوب ابتکار «حلقه همبستگی» (STRING)، اولین محموله‌های آزمایشی گاز طبیعی به SPP، بزرگ‌ترین شرکت انرژی اسلواکی، تحویل داده شد. امروزه دشوار بتوان نقش جمهوری آذربایجان در تأمین امنیت انرژی اروپا را نادیده گرفت، به‌ویژه در بحبوحه مناقشه روسیه و اوکراین که سه‌سال از آغاز آن می‌گذرد و ضرورت تأمین سوخت از منابع جایگزین را برای کشورهای اروپایی بیش‌ازپیش کرده. درعین‌حال، صادرات گاز، پیوندهای جمهوری آذربایجان در تجارت بین‌المللی را تقویت می‌کند، موقعیت این‌کشور را در بازار انرژی ارتقا می‌دهد و به جریان مالی به آذربایجان کمک می‌کند. بی‌تردید، افزایش صادرات گاز به کشورهای جدید به توسعه بیشتر پروژه‌های زیربنایی در جمهوری آذربایجان کمک می‌کند و ثبات بخش‌های استخراج و حمل‌ونقل آن‌را ارتقا می‌دهد. «پرویز شهبازوف» وزیر انرژی جمهوری آذربایجان اخیراً خاطرنشان کرد: «تنوع‌بخشی درزمینه انرژی برای ثبات بازار انرژی، تأمین مطمئن و مدیریت کارآمد نوسانات منابع انرژی تجدیدپذیر ضروری‌ست». وی افزود: «به‌لطف مسیرهای متنوع، کشور ما امروزه به 10 کشور گاز صادر می‌کند و سال قبل حدود 50‌درصد صادرات گاز به بازار اروپا اختصاص یافته است». تلاش‌ها برای نوسازی سیستم‌های انتقال گاز و افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی جمهوری آذربایجان ثمربخش بوده: درحالی‌که در 2021 صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اروپا هشت‌میلیاردمترمکعب بود، این‌رقم در 2024 به حدود 13‌میلیاردمترمکعب رسید. حجم کل صادرات گاز آذربایجان در سال 2021، 18‌میلیاردمترمکعب بود درحالی‌که در ال 2024 از 25‌میلیاردمترمکعب فراتر رفت. گفتنی‌ست: به‌رغم تمام فرازونشیب‌های خارجی و اقدامات تحریک‌آمیز برخی سیاستمداران در اتحادیه اروپا علیه باکو، آذربایجان همچنان به تعهدات خود در قبال صادرات گاز پایبند مانده. مشخصاً در بازه ژانویه تا سپتامبر 2024، جمهوری آذربایجان 9.4‌میلیاردمترمکعب گاز به اروپا صادر کرده که 9.3‌درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. درمجموع، از 31 دسامبر 2020 تا اواسط سپتامبر سال‌جاری، بیش از 40‌میلیاردمترمکعب گاز ازطریق خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) از جمهوری آذربایجان به اروپا صادر شده است. همان‌طورکه «لوکا اسکیپاتی» مدیرعامل شرکت خط لوله TAP AG، اخیراً خاطرنشان کرد؛ جذابیت فنی و تجاری خط لوله ترانس آدریاتیک و انعطاف‌پذیری آن توسط اپراتورها به‌رسمیت شناخته شده است: امروزه 43 شرکت حق رزرو ظرفیت این خط لوله را دارند. علاوه‌براین تا اوایل 2026، ظرفیت حمل‌ونقل TAP به‌میزان 1.2‌میلیاردمترمکعب گاز در سال افزایش خواهد یافت. پس از امضای «تفاهم‌نامه همکاری راهبردی درزمینه انرژی بین آذربایجان و اتحادیه اروپا» در باکو در ژوئیه 2022 که دوبرابرشدن صادرات گاز جمهوری آذربایجان تا سال 2028 را پیش‌بینی می‌کند، پروژه‌هایی برای افزایش ظرفیت سیستم خط لوله گاز کریدور جنوبی و خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) آغاز شده است. در سال‌های اخیر، شرکای جمهوری آذربایجان در چندین زمینه پیشرفت قابل‌توجه داشته‌اند: در جوامع اروپای جنوبی و شرقی، ایستگاه‌های کمپرسور و شبکه‌های توزیع گاز درحال‌نوسازی هستند و احداث اتصالات جدید تسریع شده است. پس از راه‌اندازی خط لوله اتصال 170‌کیلومتری نیش-دیمیتروفگراد (IBS) در دسامبر قبل که سیستم‌های انتقال گاز بلغارستان و صربستان را به‌هم متصل می‌کند، فرصت‌های اتصال برای کشورهای جدید جهت دریافت گاز طبیعی جمهوری آذربایجان بیش‌ازپیش افزایش یافته است. این موفقیت‌ها در سال‌جاری بیش‌ازپیش تقویت شده‌اند: در کنار ترکیه، گرجستان، ایتالیا، یونان، بلغارستان، رومانی، مجارستان و صربستان، در 1 اوت 2024 اسلوونی نهمین کشوری شد که گاز جمهوری آذربایجان به آن صادر می‌شود. این صادرات در چارچوب تفاهم‌نامه‌ای که 17 ژوئیه بین شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) و Geoplin بزرگ‌ترین شرکت فعال در بازار گاز طبیعی اسلوونی، امضا شد، انجام می‌گیرد. در اوایل سپتامبر، صادرات گاز طبیعی آذربایجان به کرواسی آغاز شد. توافق‌های امضاشده بین سوکار و شرکت‌های مجارستانی PPD و MET Qrup، نقش جمهوری آذربایجان را به‌عنوان یک شریک قابل‌اعتماد انرژی در اروپا بیش‌ازپیش تقویت کرد. قابل‌توجه است که در اواسط نوامبر، سوکار تفاهم‌نامه‌ای با شرکت سهامی ESM برای همکاری بلندمدت درزمینه تقویت امنیت انرژی مقدونیه‌شمالی و چشم‌انداز تأمین گاز طبیعی در فصل زمستان 2024-2025 امضا کرد. در ماه دسامبر، اسلواکی به جمع شرکای جمهوری آذربایجان درزمینه گاز پیوست و دوازدهمین کشور اروپایی شد که گاز ازطریق کریدور گاز جنوبی به آن صادر می‌شود. این صادرات از اول دسامبر براساس یک قرارداد آزمایشی کوتاه‌مدت بین شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) و شرکت گاز اسلواکی (SPP) انجام می‌شود. صادرات گاز به اسلواکی در چارچوب ابتکار «حلقه همبستگی» (STRING) انجام می‌شود و در ماه مه 2024، «ریچارد کواس‌نوسکی»، مدیر اجرایی انجمن نفت و گاز اسلواکی (SGOA)، اظهار داشت؛ در چارچوب ابتکار STRING، صادرات گاز جمهوری آذربایجان به اروپا در مرحله اولیه می‌تواند به پنج‌میلیاردمترمکعب در سال برسد. گفتنی‌ست: در آوریل 2023، تفاهم‌نامه‌ای برای تسهیل همکاری بین شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (سوکار) و شرکای آن، اپراتورهای سیستم‌های انتقال گاز: Bulgartransgaz بلغارستان، Transgaz رومانی، FGSZ مجارستان و Eustream اسلواکی امضا شد. این تفاهم‌نامه زمینه همکاری برای صادرات حجم اضافی گاز از آذربایجان به اروپا ازطریق «حلقه همبستگی» (STRING) مدرن‌شده را مشخص کرد.